Sal Sinak Chungah Aa Thupmi Fa Sinak
Baibal Caang thim: 2 Siangpahrang 4:1-2; le
Luka 15:18-24
Biahmaiṭhi
Online te in
thawngṭha
bia chimnak le i hrawm khawhnak caanṭha kan hmuh
caah Pathian min ka thangṭhat. Nihin ah hun i ruah ṭi awk ka duhmi cu minung lei kap in Pathian kan pehtlaihnak
ah “na salpa, na salnu” ka si timi toidornak lungthin he kan pehtlaih khawh i
Pathian nih a kan cohlannak “ka dawtmi ka fapa, ka fanu” a kan tinak kong hi a
si. Sal kan si bak lo, asinain Khrih khamhnak nun chungah dinnak sal cu kan si.
Fa kan si bak ko, asinain duhtlong in a tlongmi, nu le pa ro a sawksam mi
fapa/nu cu kan si hrimhrim fawn lo. “Nangmah nawl si ko seh” tiah Pathian sal
sinak kha mah lungtho tein aa lak mi zumtu ṭha kan si
hna lai, Thiang Thlarau nih kan bawm ko seh! Fapa tlau pa nih cun, ka Pa, na fa
ti awk ah kaa tlak lo tiah a chim lio ah keimah pumpak sining ka zoh ve tik ah
“Bawipa Pathian, na sal ti awk hmanh ah kaa tlak lo,” ti hi Pathian sin ah
ngaihthiamnak ka halnak thlacamnak aw a si.
Sal Sinak
Pathian he
kan i pehtlaihnak ah “na salpa, na salnu” ka si, na duh bang in kan sin ah bia
chim ko, lam ka hruai ko, Bawipa ka zeizong hi nangmah nawl a si ko timi sal
sinak lungput hi Pathian kan pehtlaihnak ah a biapi tukmi a si. A hmaanmi
pehtlaihnak zong a si tiah ka ruah. Pathian cu kan Siangpahrang, Khamhtu Bawi,
Dawtnak Pathian a si i Amah kan fuhpanh tik ah a thiang i a ding tukmi a si
caah a hmaika ahhin khukbil bu in, vanlei hmanh zoh ngam lo in kan um awk a si.
Hihi Biakam Hlun nih fiang tuk in a hmanthlak a langhter mi a si; Abraham,
Isak, Jakob le Moses hna nih Pathian an biakning, profet le siangpahrang vialte
hna zong nih an chawnhbiakning a si. Mifim le uktubawi a simi Daniel le a
hawile, Nehemiah le Ezra te hna zong nih Pathian an fuhpanh ning a si. Pathian
hmaika ah ahohmanh ṭang i euh bu in dir khawh a si lo, dir phung
zong a si lo. Mah lungtho te in siseh, ṭihzah
upatnak in siseh, bochannak nganpi he Pathian kan fuh panh tik ah “kei na
salpa, na salnu” ka si tiah thla kan cam awk a si.
Laimi nih
sal sinak kong cu kan lung a fiang ko nain siangpahrang a ngei manhmi miphun
kan si lo. Cucaah kan holh umtuning ah civilization timi kan nunphung a ṭhanning kha a rak lang ngai ve i asinain kan ram le miphun
chung ah a um bal lomi siangpahrang sining ziaza he pehtlai in siseh, Rili kong
ah siseh, tuu kong ah siseh kan holh te in Baibal lehnak ah kan hman khawhmi hi
khuaruahhar lei khi a si. Kan rak ngeih bal lomi holh le nunphung an si nain
kan holh tein lungpem khawh a simi hi Pathian nih a kan dawt tuknak a si tiah
ka ruah. Miphun ningpi in sal ah hruai mi kan si bal fawn lo; sal kong kan
theih-hngalh khawhmi hi cu innchungkhar le phun (clan) huap tiang lawng in a
si; cucaah Baibal nih sal lungput a chim tik ahhin Lai nunphung lawng in cun hrilhfiah
awk ah a har. Sal sinak kan lung a pemning ahhin nautatnak, santlaih lonak, le
a chialei (negative impact) sullam le sal a silomi nih an i porhlawtnak lei
hraap lawng in kan lung a pemmi hi a si. Laimi nih sal lungput a nih cu a ngei
ti tiak ah toidornak lungthin a ngei ti in kan lung a pem kho lo. Tawite in hun
zoh duak ve hnik usih law, Laimi nih sal kong ah a tlawmbik phun hnih thumpi in
kan ngei ve. Ṭuang chuak sal an um, ral tei ruangah sal i
tlaih mi an um. Himnak caah sal sinak aa lakmi, a rak i dormi, zong um a si.
Sal caah phaisa in a va cawk, a va zuar ti cu kan ngei bal rua lo. Tuanbia ah
an kan chimhmi bawiphun hna nih an bawi a thih tik ah an sal kha an phuum chih
hna, an vui chih hna, timi kan ngei bal ve i kha an tuahserhnak ruangah zeimawzat
cu vanchiatnak kan tonnak hi a si tiah aa sonhtarhmi zong an um phah ti a si.
Sal cu nan theih dih bantukin a nungmi thilri a si i biakhiahnak nawl a ngei
lo. Amah ta a si lo. A bawipa ta a si.
Baibal caang
kan i thimmi 2 Siangpahrang 4:1ff ah khan a tuanbia cu profet pa nih a roh
taakmi nuhmei nu nih leiba an rak ngeihmi a cham kho ti lo i nawlbia nih a onh
bantukin a fapa le kha sal ah tlaih ding an si. Profet Elisha nih nuhmei nu kha
a bawmh i a fapa le cu sal sinak, leiba can-i tlaihnak in an luatnak tuanbia
kha a si. Chiti a karhter i cu chiti cu leiba chamnak le pehzulh in an nufarual
nunnak caah an i hman (cf. 1 Siangpahrang 17:7-16). Zeitluk in dek luatnak an
hmuh ah khan an i lawmh lai! Biakam Hlun i Moses sin ah nawlbia biapi ngaimi
pek a simi cu sal luatnak kha a si; jubilee kum a si mi kum 50 a tlin kum ah
cun an sal le kha luatnak tling pek phung a si. Vawlei zong kha a ngeitu sin ah
khirh ṭhan phung a si (Lev. 25:1ff). “Hebru mi a simi kha sal i na
cawk tikah kum ruk chung an rianh lai. A kum sarihnak ah cun amah nih zeihmanh
pek hau loin na luatter lai,” (Ex. 21:2; cf. Deut. 15:12) tiah
nawlbia pek an si. Kut ro in kalter lo ding zong in bia beuh an si. Jubilee kum
ahcun tuu kawng ki kha an tum i luatnak authawng a si i sifak le sal hna nih an
i ngaih tukmi authawng a rak si; cucu kan Bawipa Jesuh nih Nazareth authawng
tiah Isaiah cazual (Isa. 61:1-2) a relmi Luka 4:16-19 chungbia kha an si.
Israel mi nih pumpak in siseh, innchungkhar in siseh, sal sinak hi an ton;
miphun ning zong in sal sinak kha an tong i Izipt ram ah kum 430 sal an si;
Babilon ram ah kum 70 sal an taang; BC 722 ri khan chaklei pennak Israel cu
nihin ni tiang vawlei cung khuazakip ah i ṭhek in sal
sinak le harnak an tong. Pathian nih sal siter kha a duh piak bal hna lo, a
chuah hna, Exodus tuanbia a ṭialpi hna i miphun lian ngan ah a sersiam
hna. Minung le minung sal ah i tlaih, i zuarh cu a dik lo tukmi a si cu lungpem
a si i Abraham Lincoln lebang nih cun ramchung ral (civil war) tiang chuak kho
lak in a rak dohpi mi hna cu sal luatnak caah a si cu kan dihlak nih kan theih
dihmi a si ko. April 12, 1861 in ramchung ral dohnak cu a rak i thok i April 9,
1865 kum ah ral a dih; kum li chung raltuknak ah ralkap a thimi dihlak hi
620,000 in 750,000 karlak an si i mizapi a thimi cu an rel kho lo. Mirang cheu
khat nih Baibal ah Paul nih salle hna nan bawile kha an nawl ngai hna u tiah a
cawnpiak ko hna, sal ngeih hi a sual lo an rak ti bal ve. (cf. Kolose 3:22).
Asinain Paul nih Onesimus sin ca a kuatmi ah a bawipa le a sal karlak remnak
kong kha a si (Filimon cakuat) i aa dawhmi pehtlaihnak kha khrihfabu chungah an
rak dirh khawh. Bawipa Zanriah sunglawi ahcun aa ruang te in dawtnak zanriah
hman ṭi khawh a si, thleidannak vanpang a cim. Nihin ni tiang
India ram nih zalonnak tling a tem khawh lonak bik pakhat cu sal (dalit) le
bawi an i thleidannak, an biaknak Hinduism le democracy an kalpi mi nih an pom
i thazang a pekmi ruangah hin a si tiah ruah a si. Minung ciocio biakhiahnak
nawl ngeih terlo, a nungmi thilri bantuk dirhmun lawng ngeihter kha cu Khrih
dawtnak nih a nun a ukmi hna caah rak doh lo awk a ṭha lomi a si. Sal sinak cu a si khawh chungin nihin vawlei
cung kan i ṭhithruainak ah uar lo bikmi a si i UN hmanh
nih nuhrin covo cu fakpi in a dirkamh i a ven piakmi a si cu nan hngalh dih
ciomi a si ko.
Minung le
minung i sal cu a chia tukmi a si lio ah, sal sinak duh a nunnak te lungput ram
ah cun a um kho ve i cucu Pathian he kan i pehtlaihnak ah hin a si. Dawtnak
tling a ngeimi Pathian kha kanmah lei nih kan pehtlaih tikah “na sal ka si” ti
kha sullam thukpi a ngei khomi a si. Hi lungput ṭhiamṭhiam in Sarah nih Abraham kha a rak pehtlaih, aa dawmi,
khat le khat nawl aa ngaih piakmi chungkhar an si cu nan hngalh dihmi a si (cf.
1 Pet. 3:6). Biakam Hlun lei ah thiamsang a simi Anderson nih fiang tukin a kan
chimhmi cu “Biakam Hlun i thla an cam tik ah ‘na sal hi’ tiah an hmanmi hi holh
nem le holh zaangdam a si, Pathian cu a Khamhtu a si ti kha a langhter i a
sullam cu Pathian kha a luatnak hrampi a si tinak a si,” tiah a ti (cf. Salm
19:11, 13; 27:9; 31:16; 35:27; 69:17).[1] Bawi Jesuh hrimhrim hi Pathian bak a
si ko nain “sal sinak” tu kha a rak i lak tiah Paul nih Filipi khrihfabu sin a
cakuat ah a kan chimh (Filipi 2:6-7) fawn. A Pa, Pathian chim hmasat lo in bia
a khiak bal lo; “ka Pa hi hrai hi ka lakpiak ko, sihmanhsehlaw nangmah nawl si
ko seh,” (Luka 22:42) tiah Bawi Jesuh nih a rak ti. Pa le Fa an si ko nain
Jesuh Khrih cu a pa duhnak le biakhiahnak cungah aa hngat. Tipil a in ah siseh,
tlangcung i muihmai thlen lio ah khan siseh Bawi Jesuh nih a Pa duhnak a tuah
tik ah van in aw a thangmi cu: “Hihi ka dawtmi ka Fapa a si, a cung ah ka lung
a tling, a bia ngai u,” (Luka 3:21-22; Marka 9:7) ti a si. Fa a si ko nain sal
sinak aa lak, thih tiang nawlngaimi a sinak nih sal sinak chungah aa thupmi fa
sinak kha dawh tuk in a hmanthlak a langhter khawh. Jesuh cu Bawipa a si kan ti
cio te lai (Filipi 2:11). A zultu hna kha an ke a ṭawl hna, rianhmi si awk ah ka ra lo, riantu si awk ah ka ra
tiah Bawi Jesuh nih a nunnak in a kan hmuhsak (cf. Johan 13:5; Marka 10:45).
Fa I Cohlannak
Fapa tlau pa
bianabia ah khan Pa le dawtnak a zik in kan hmuh khawh. Duhtlong pa kha a
donghnak ah tawro in a ṭhut tik ah a sining a hun i hngal. “Ka pa,
Pathian le nangmah hmai ah ka sual cang, na fa ti awk kaa tlak lo, na
sal/sin-um ah ka cohlang,” tiah a pa sin ah a rak kir i a nawl (Luka 15:18-24).
Ṭang-euhnak lungthin a pelpawi te hmanh a ngei kho ti lo.
Sal sinak aa ham, sal sinak tu kha a hal ko. Asinain dawtnak tling a ngei tu a
pa nih cun a sal bantukin a rak cohlang lo. A kuh, angki a hruk piak, kedan a
danh ter, kutdonghrolh a hrolh colh i caw thau te he a thlathlauh. Fa in a
cohlan. Roco tu ah a chiah ṭhan. Paul cakuat hna nih cun “Pathian nih a
fa ah a kan cohlan i rocotu a kan siter,” tiah Pathian khamhnak le cohlannak
hmanthlak kha a kan chimh (Rom. 8:16; Gal. 4:5-7). Cohlan ti cu ‘fa i
canternak’[2] ti he hin a sullam aa khatmi a si tiah NIBC nih cun a hrilhfiah.
Kanmah lei
kap in, kan sualnak, kan tlamtlinlonak vialte kan i hmuh khawh taktak ahcun na
fa ti awk ah kaa tlak lo ti kha chim khawh ding hrim a si. Pathian hmaiah cun
puanchia tlek hmanh a tluk lomi lawngte kan si (Isa. 64:6). Voi tampi, caan
tampi cu kan sining kan i hmu kho tawn lo. Misual kan si kan i hmuh khawh lo nakding
ah Satan nih lam kip le phun tamtuk in a kan lemsoi, a kan pialpi zungzal. Mitthli ngei lo lak in Satan nih a kan tuah. Asinain lungpemnak
le ngaihchihnak kan ngeih khawh ding hi Thiang Thlarau nih a kan ṭahpi mi, thazaang a kan pek zungzalmi cu a si. Cucaah
ngaihchihnak lungthin he mitthli ngei hna usih. Bawipa, na fa ti awk kaa
tlak lo, na sal asiloah na sim-um in ka cohlang ko ti kha kan nunzia si hram ko
sawh seh. Hihi fa sinak lei i karhlan hram kan thoknak a si kho lai. Fa nih cun
ṭuanvo nganpi a ngei i nawlngaimi a si awk a si pin ah
sualnak sal in a luat i dinnak sal (fa) sinak ah a nunnak a hman ding a si cang
(Rom 6:18). Cucu Jesuh Khrih caah zumhawktlak sal ṭha hmanthlak cu a si.
Biatlangkawmnak
Minung kan
nunnak ah negative impact a ngeimi sal sinak cu a lamkip in kan doh mi a si i a
bik in sualnak sal sinak cu Bawi Jesuh thisen he kan doh bakmi a si. Sualnak
sal ah minung kan taan lo nakding kha a biapi tukmi ah zumtu le khrihfabu nih
kan ruahmi a si caah ramthar rian (mission) zong lungdong loin kan ṭuan pengnak hi a si. Kan Lai nunphung nih a rak uar bal
vemi sal sinak kha cu nihin Khrihfa chan ahcun a um ti lo, kan uar kho ti lo.
Uar nolh ding in Satan nih a kan lemsoi zong ah kan uar bak ding a si lo. Khrih
dawtnak phung nih cun minung ciocio aa ruang in a kan pehtlaihter khawh ti kha
kan tlaihtleng ah kan i hman cio ding tu a si. Asinain Pathian he kan i
pehtlaihnak ahcun “Maw Bawipa, keimah kong le nunnak ah keimah nih bia khiak
hlah ning, nangmah ta ka si caah nangmah nih ka nunnak ah bia khiak ko tiah na
sal ka si,” ti in kan fuh panh lai. Pathian nih a duhning in a kan cohlan ko
lai. Fa sinak in a kan cohlan tik zong ah a Fapa Bawi Jesuh Khrih nawlngaihnak
nun, toidornak nun kha kan i cawn ṭhiamṭhiam lai. Fa ka si, ka ro ka pe ti phun in lorlam ding cu a
si hrim lai lo. Nu le pa ro kha duh paoh in sawksam ding in duhtlong in a
tlongmi kan si hna lai lo. Sal sinak chungah aa thupmi fa sinak he Pathian kan
pehtlaih lai i minung hawi kan upat fawn hna lai. Kan nunnak thingkungpi ahhin
mikip nih bu rak i ser hna sehlaw dinnak le dawtnak nih a ukmi vawlei vanram
kha ser cio hna lai. Baibal nih zumhawktlak sal tiah a ti lengmang mi khi fa
sinak ṭuanvo a la kho tu hna nun duhnung cu a si.
[1] A.A.
Anderson, The Book of Psalms, vol. I (Greenwood: The Attic Press, 1972), 225.
[2] The New
International Bible Commentary (Nashville: Abingdon Press, 1996), 575.
Video in ngaih duh ahcun
EmoticonEmoticon