Baibal caang thim: Kan fialmi hna nan tuah ahcun nannih cu ka
hawile nan si. Nannih cu sinum kan ti ti hna lo, zeicahtiah sinum nih cun a
bawipa a tuahmi kha a hngal lo. Sihmanhsehlaw ka Pa sinin ka theihmi vialte kha
kan chimh dih hna caah, ka hawile, ti tu ah kan ti cang hna. Johan 15:14-15
Biahmaiṭhi
Hawikom
ngeih khawh hi a sunglawi tuk. Phungthluk i “hawikom ṭha cu sui le ngun an si”
a timi hi a dik tukmi a si. Sunday School kan kai lio ah tuanbia pakhat
an kan chimhmi te cu: voi khat ah Lianlian le Pa Bik cu an khuapawng tiva ah
nga sio ah an kal. Tleirawl an si, hawikom an si. Ṭhal caan a si caah tiva kal
cu a nuam ngai in an thei. Sio an thlak lio ah an pawngkam tupi lei in vompi cu
ruah lo pi in tiva rek lei ah a rak tli. An pahnih in an lau tuk i an tli, an
zaam. Pa Bik cu thingkung a borh ngaimi ah a kai manh ko nain Lianlian kha a
kai manh ti lo. Thingkung hram ah cun a it i a thaw dawp lo tein aa thihter.
Vompi nih cun a hun zuan hnawh i a hnimh len, a hnar, a hmai, a hnawkhaw tiang
in a hnimh hnu ah a thi cang rua tiah a kal taak. Ther lengmang in Pa Bik cu
thingkung cung in a rak ṭum. A thin a phang tuk ve rihmi Lianlian cu, ka dua,
vompi nih na hnahram ah khan zeibia dah an chimh tiah a hal. Lianlian nih,
“Herh bik lio caan ah zaam tak thai a hmangmi hawikom cu va ralring cang,” a ka
ti ko hen cu tiah a leh. Bawi Jesuh nih cun “Mi nih a hawile caah dawtnak ngan
bik a ngeih khawh mi cu an ca i a nunnak pek hi a si,” tiah Johan 15:13 ah a
kan chimh, cucu amah nih a tuah.
Pathian nih minung a kan pehtlaihning
Hrokual,
rumra ngei tuk pi in Pathian nih minung hi a kan pehtlai lo. Lungthin chungah bia
tu a kan ruah. Abraham cu a hawi ah a ser. Abraham zumhnak cu dinnak in a
cohlan piak (Rom 4:3). Adam le Evi zong Pathian nih a hawikom bantukin bia a
ruah hna, Eden dum ah lam an leng ṭi tawn. Biakam Hlun chan ahhin miphun dang
hna pathian cu hro an kual, ral an tu, tluanh a haumi dirhmun in an um i minung
hmanh in raithawinak tuah piak an hau. Cu Biakam Hlun chan lila ah cun Pathian
cu kan Pa timi dirhmun in pehtlaih khawh a sinak kha rel khawh a si (cf. Slm
89:26; Jer. 3:4, 19). Pathian cu an mit in an hmu kho lo nain an rak pehtlaih
khawh, an zumhnak hi hmual a ngei hrim ko. Kanmah bang, Baibal rel awk zong an
ngei lo, zarh fatin zong an i pum kho lo nain, Pathian he hawikomhnak an ngeih
khawhmi hi a rak thuk tuk, a rak fek tuk.
Pathian nih vanmi, siangpahrang, biaceihtu, profet, tlangbawi hna, le hruaitu hna sinin miphun cu a rak pehtlaih hna, bia a rak ruah tawn hna. Ral zong a tukpi hna i teinak zong a pek hna. Phun tamtuk in chimhhrinnak le cawnpiaknak kha a pek hna, Nawlbia Pahra zong a pek hna i a herh ahcun sal zong a canter ko hna. Asinain a hlaw thai bal hna lo, mi vialte Khamhtu, Dawtnak Pathian, Dingthlulairel Pathian a sinak kha a thim i rian a khinhmi Israel miphun cu a cawnpiak hna i rial a fial hna, a ṭuanpi hna.
Bawi Jesuh nih a kan pehtlaihning
A donghnak
ah Pathian nih minung cu a fapa Jesuh in a kan pehtlaih (Heb. 1:1-2), remnak a
serter. Jesuh nih nunnak pek in Pathian he kan i rem ṭhan khawh nakding caah vailam
tahnak in hlei a kan donh piak (2 Kor. 5:16ff). Hi vawlei cung caan tawite a um
chungah zultu 12 aa thim hna i mizapi a cawnpiaknak hna ah aa kalpi hna, training
phunkip a pek hna. An zulh lio ahhin zultu sinak taktak hi an pemh kho cio lo.
An rak ruahciami thil nih a phenh tuk ve hna. Saya le hnuzul (ṭa-beh)
dirhmun in an hmanthlak hi a tam deuh cu a cuang. Tlawmpal in kan hun zoh hmanh
lai.
1)
Mizaw a damternak, khuachia a ṭhawl piaknak hna
kha an mithmuh bak te ah a tuah piak hna. Rawl an ei ṭi, an it ṭi, khual lam an
kal ṭi.
2)
Rili cungah a ke i an sin i a rat tikah a zultu
nih an hngal lo, muithla ah an rel, an ṭih; ṭih hlah u, keimah pei ka si cu a
ti hna.
3)
Mithi a thawhternak, le muihmaithlennak ah tlangcung
ah aa kaipi hna.
4)
Mi thong nga rawl a danghnak hna ah rian a ṭuanpi
hna.
5)
Vancung Pennak asiloah biatak a sinak kha
bianabia phun tling in siseh, tuahsernak in siseh a chimhcawnpiak hna.
6)
A thih lainak, a temtuarnak ding zong a chimh
hna i a thawhṭhan lainak zong a chimh hna.
7)
A thawhṭhan hnu zong ah an sin ah ni sawm li
chung caan a hmang, rian a khinhmi hna kha a nolh piak ṭhan hna i Bawmtu Thiang
Thlarau a thlah piak hna.
An sin in a thuhmi zeihmanh a um lonak a langh khunnak cu
Bawi Jesuh a thawhṭhan hnu i khuazakip ah thawngṭha tehte an hun sinak ah hin a
si. Pathian pennak, Khrih chungin an tincomi kha fiangte le ralṭha tein tehte
an khaan ngam. Jesuh Khrih nih, keimah nakin a ngan deuhmi rian nan tuah khawh
lai a timi kha hi a zultu, a hawile rual hna le zumtu hna nih vawlei cu a
khupthal an leh dih cikcek ko (Lam. 17:6).
Khrih nih a
rak fialmi hna rian an ṭuannak ruangah annih cu a hawile an sinak kha Biakam
Thar nih tehte a khaanmi cu a si. Sinum (ṭa-beh) bantuk an si lo,
biathli theihnak nawl a ngei vemi, an si. Pathian he bia an i ruahmi cu kenret
ngei lo in Jesuh Khrih nih a zultu, a hawile cu a chimh dih hna. Cucu thih
tiang zumhawktlak in an i nunpi i nangmah le keimah zong an theipar kan si ve.
Tertullian nih a rak chimmi “Martar hna thisen cu khrihfabu thlaici a si,” a
timi kha a hmaan tukmi a si.
Tuchan i hawile kom pehtlaihning le hlanlio hawile kom an rak um tuning cu sining aa dannak a um men ko lai. Abiana ah Bawi Jesuh nih a zultu hna kha an ruahnak a hal bal hna lo. Zeitindah nan ka hmuh ve, mi nih zeitindah an ka ti, timi biahalnak lawng a rak ngeih bal hna. Pathian he tu thlacamnak in bia an i ruah, muihmaithlennak ah Elijah le Moses he bia an i ruah. Cu lo ahcun kan Bawipa Jesuh nih “khah, Peter, nang zeitindah na ruah, mee kan thla lai maw, zapi duhnak in bia kan khiak lai,” a ti bal hna lo. A rat hnawhmi riantu kha a chimhcawnpiak hna i cu rian chung tu ah cun hawikom an sinak kha a thih lai ahcun a chimh lawlaw hna. Bawi Jesuh nih hin Pathian cu ahodah a si i zei rian dah fial le khinh a si kha a zultu, a hawile kha a hmuhpi, a tuahpi khawh hna.
Bawi Jesuh
nih mi vialte a kan pehtlaihning cu “a hme bik cung i na tuahmi kha ka cungah
na tuah a si,” (cf. Matt. 25:40) tiah amah nih a hme bik sinak i lak in a kan
pehtlaih. A ṭang lum chungah mi vialte a kan tlumter. Rev. Dr. Billy Graham nih
cun “Jesuh cu mi sualmi, mi zawmi, mi harmi hna he an i si bal lo, phungbia
cawnpiaktu pawl he tu an i si,” tiah a chimmi hi ruah awktlak te a si. Misual,
miphar, le hlawtmi hna hmanh nih an funhpanh ngammi kan Khamhtu Bawipa Jesuh,
kan sibawi ngan, le kan Pathian cu kan hawikom ṭha a si.
Jesuh cu
kan hawi ṭha bik a sinak, bia kan i ruah khawhnak cu Baibal relnak le
thlacamnak in a si. Theologian minthang Karl Barth cu bia an rak hal, hi
zat riamruam Baibal he aa pehtlaimi ca na ṭial khawh hi khuaruahhar lei a si.
Na zumhnak hi biatlang pakhat te in ṭial law zeidah na ṭial hnga? A lehmi hna
cu Sunday School i kan sak lengmang ciomi “Jesuh a ka dawt ka hngalh, Baibal ca
chungah ai ṭial, ngakchia zong kha a dawt hna, Jesuh zaang an fah caah; keimah
a ka dawt, keimah a ka dawt; Baibal ca in ka hngalh” ti hi a si ko hnga a ti.
Kan um a har in kan li a leng sual maw? Kan ning a ṭi in boruak ruangah kan ṭih
tuk sual maw? Hi hla te hi aziah kan i sak peng ve ko hna lo ee! Bawi Jesuh nih
cun vompi a rat tikah thingkung cungah a kan zamtak bal lai lo.
Nunnak he epchunnak
Kan
siangbawite hmang in Laitlang ah Khrih ceunak, khamhnak, le damnak thawngṭha cu
kan sin ah a phan i nihin ahcun Jesuh Khrih nih ‘ka hawile tiah rian a kan fial
duhmi miphun’ ah Thiang Thlarau nih a kan sersiam. Zeibantuk dirhmun, hmunhma,
le sining kan phak zong ah Bawi Khrih nih a umpi i lungthin a cheuhmi, Thiang
Thlarau nih bia a khiahpimi miphun kan simi hi kan thluachuah ngan bik pakhat a
si ko tiah ka ruah. Hawikom ṭha hna an tuanbia te hi ka hun tenh ta ve lai.
Vawleicung Ralpi II lio ah khan tiah a kan chimhmi te cu: “Benjamin timi pa hi hawi ṭha ngai a ngei i an pahnih in raltuk ah hmaisuang kalmi an si. Ral nih fak tukin an den hna i aa hliammi zong an tam ngai. Benjamin cu an hliamh ve i a hawile sinah hnu lei ah a tawlh manh ve lo. A hawipa nih Benjamin cu va zuan hnawh a timh tikah ralkap dang nih an thlauh. Hi thluk in kuan a zuang cuahmah komi lakah cun maw na va kal hnawh ko lai? Nangmah tu na thi sual lai, kal hlah an ti. Asinain a hawipa nih cun a duh lo, har ngai in Benjamin cu a va fuh; kuan hma in a rak thi deng, a thaw te lawng a rak taang: “ka kawi, na rak ka zuanhnawh ko lai ti pei ka hngalh cu,” tiah a ti i a hawipa kut cungah te ah Benjamin cu dai tein aa hngilh.
Kan Baibal
tuanbia chungah David le Jonathan cu hawikom ṭha an si (1 Sam. 18). Jonathan cu
Saul siangpahrang fapa, a pa rian a chawngtu ding a simi kha a si. Asinain a
nunnak aa dawt tlukin David cu a dawt. A pa nih David thah a timh. Cucu
Jonathan nih David kha a chimh i himnak ah a zamter. A pa caah cun dalan
a si men lai nain David caah cun hawikom ṭha taktak a si. Kan Bawipa Jesuh
Khrih caah a zultu 12 kha a hawile taktak an si ko. Asinain Judas Iskariot
belte cu Jesuh caah hawikom ṭha a rak si ko thai lo. Pathian fialmi rian, Bawi
Jesuh nih a kalpimi ah aa ṭom kho lomi ah a nunnak a hmangmi, mi rawiphairtu ah
aa chuah.
Kannih Chin
miphun hi Bawi Khrih nih a hawi ah a kan sernak thawngin pakhat le pakhat kan i
zuanhnawh hna, kan sining kan i hrawm kho hna. Vompi nih a kan hnamh lio ah aa
zamtakmi kan si hna lai lo. Benjamin bia bang: “ka kawi, na rak ka zuan hnawh
hrim ko lai ti pei ka hngalh cu” timi zumh awktlak sinak chungah a ummi kan si.
Bawi Jesuh cu kan hawi ṭha bik dirhmun in aa ngeihmi kan si caah kan innpa
miphun hawi hmanh nih an kan zuanhnawh, kan sining an i hrawm. Pathian khinhmi
rian sunglawi cu Khrih he kan ṭuan ṭi hna lai; Khrih nih ka hawile tiah kan au
ve sawh seh! Amen
Hi Phungchim hi 2021 October 17 Zarhpi Ni zing Online Pumh ah a chimmi a si.
EmoticonEmoticon