Pu Lian Dum le Mangnu Lungpi Chuntei Tuanbia (Pu Lian Dum Tialmi)

LUNGPI CHUNTEI THAWH KEHNAK

(Ka Hngalh tawk le ka ruahnak ka lungput a si caah kafa le nih ngeih cio ding, phawt hrimhrim ding Roca, A dang zong nih duh le rel le zoh khawh ding)

Biahmaiṭhi

Hlan lio thawhkehnak kong hi cu fiang tuk ngaingai in hngalh khawh a si lo. Fiangte in ka hngalh a timi zong khi a taktak ti ahcun a hman lo mi a si ṭheu. Cucaah cun a tu Chuntei thawhkehnak ka ṭialmi zong hi a hman bik cu a si lai lo. Mi chimchim ka theih mi chung in tlawmpal ka hun ṭialmi a si.

Ka duhnak cu; bia cu chim ti lo ahcun a lo lan ko. Cauk i chiah cu tufa hna zong nih zoh duh ahcun zohte khawh a si.

Duh Mang le Lungpi (Pu Duh Mang pa Pu Al Hmung a si)

Laimi cu Tebet ram in Sagaing ram ṭhen ah, Sagaing remṭhen in varung hrawng ah, varung in Phainel hrawng ah khua kan rak sa hna. Phainel cun Aive hi kan Pu Duh Mang pa le unau rual nih (1450) kum hrawng ah an rak tlak.

Aive ahhin Lungpi tiah min an rak sakmi lung ngan pi a rak um an ti. Cu lung nganpi pawng ahcun Tumpaang kung ngan pi a rak um. Cu ka ahcun (Rul luphiar) Rul a lu aa phiar mi a rak um. Cu lungpi cu Duh Mang nih hin a rak biak, a si lo ah a rak umnak a si lo ah a rak uk mi a rak si. Cucaah Duh Mang hrin pawl cu lungpi chuntei tiah an rak tinak hram thok dawh a si. Duh Mang cu Kawl ah a rak kal tawn i kawl pawl cu a va hlen hna i an naa tampi a rak phorh tawn. Cu ti i a hlen lengmang hna caah Kawl Pawl nih cun Duh Mang kan thah lai tiah Laitlang ah an rak kai hnawh i, Duh Mang nih cun a rak loh taak hna caah Duh Mang i a rak biakmi a umnak lungpi pawng i Tumpaang kung nganpi cu an hau. Tumpaang kung cu a ngan tuk i nikhat ah an hau kho lo. A thaizing ah kan va nolh lai tiah an i thawh ahhin Tumpaang kung cu a mah ning ah a rak i chuah ṭhan (a rak corh). Cu ti cun saupi an tuah hnu ah Thingkung pi cu pur lak an hau khawh. Cun Lungpi cu Bom in an rak puah ti a si. Cu an rak puahnak lungpi cu Pupa hna nih Duh Mang kua a si lo ah Dar Din (Duh Mang nupi) kua an rak ti. (Duh Mang le Dar Din tuanbia cu mi tampi nih an ṭial an chim cang i kan ṭial chih ti lai lo).

Duh Mang cu a min voi kua (9) khirh a si ti a si i, Duh Mang nih cun fa a hrin hna i, Upa bik ah Duh Mang Lungpi chuntei ti a si, falai ah Caam chuntei ti a si, fahniang ah Mee chuntei ti a si. (Mah hi mi cheu chumnak ahcun Duh Mang nih hin Nupi tampi a rak ngeih i mah chung cun a hrinmi hna i upa, a lai, a hniang tiah an ṭhenmi a si a ti mi zong an um si dawh ngah a si ve)

Mi Cheu nih Chuntei vakvai chunh dai lo, thah dai lo ti a si. Hmun kip ka kip ah an rak vakvai, cun an phaknak kip ah cun thah an rak duh tuk ti si. Hi vial hi si rih seh law Pathian nih a rem a ti ahcun hmailei ah kan khawmh suat ṭhan te lai.

MANGNU CHUNTEI THAWHKEHNAK

Pu Duh Mang tefa chung in Pu Za Biak hi a tu Cinkhua lam Litti pawng Lailian kan timi hmun ah khin Pu Za Biak (Aive in a rak um hnawh mi) cu a rak um. Pu Za Biak nih inn lai a rak lianhnak a si caah Lailian tiah an sak beh tiah pupa hna nih an chim.

Pu Za Biak nih fapa Pu Lai Lian a hrin. Pu Lai Lian chan ah Bualtak khua ral ah a rak i ṭhial i vok a zua. Rawl zong tampi a ngei i sau nawn an rak um.

Pu Lai Lian nih fapa Pu Chan Cin a hrin i an i nuam ngai. Bualtak khua ral ah an um.

Pu Chan Cin nih Pu Cang Hniar a hrin i Tihrawn va le Capar va aa tonnak thlang ah Tili (Chancin tili kan timi khi) a um i, cu pawng ah cun a rak i ṭhial.

Pu Cang Hniar nih Pu Hniar Cin, Pu Lian Nah le Pu Sa Thang a hrin hna. Pu Lian Nah cu Hmaikhah ah a kal. Pu Hniar Cin nih Pu Than Hmung, Pu Ral Kung, Pu Pa Kiak le Nu 4 a hrin hna.

Pu Sa Thang nih Pu Ram Kar a hrin. Pu Ram Kar nih Pu Thang Hlun, Pu Chan Pian le Pi Huat Hnem a hrin hna.

Pu Thang Hlun nih Pu Chit Mawng, Tawk Hmung, Khin Shwe le Za Biak a hrin hna. Pu Chan Pian nih Pi Sui Dong, Pu Ceu Hu le Pu Biak Mang a hrin hna. Pi Huat Hnem nih Pu Thla Cung, Sui Kham, Lian Ci le Phun Sang a hrin.

Pu Pa Kiak cu a hniangbik a si pin ah a chuak thiam bik a si i, a tlanval lio ah a thi.

Pu Than Hmung nih Pu Tluang Dun, Pi Thawr Thlia, Pu Thang Ci, Pi Ṭial Zing, Pi Hniang Cin, Pu Lian Dum le Pu Ca Mang a Hrin hna.

Pi Thawr Thlia nih Hrang Thuan he Pi Par Hle, Pu Khen Tiam he Pi Sa Iang a hrin hna.

Pu Thang Ci nih Pi Ni Iang a hrin.

Pi Ṭial Zing + Pu Chan Ceu nih Pi Sung Ṭhai, Pi Ngen Thluai, Nu Hram Ṭial, Pi Biak Hliang, Pu Tum Cem, Pu Dawt Cung, Pa Kio Nawl, Pa Phun Sang le Pa Hram Thang a hrin hna.

Pu Lian Dum le Pi Ṭuan Iang nih Pi Dawt Ci, Pu Lian Hei, Pi Biak Pen, Pu Peng Lian, Pu Chan Bik Lian, Pu Ral Ṭhio Uk le Pu Felix Dawt Lian Bik a hrin hna.

Pu Lian Hei le Nang Aung (ဇင်မာအောင်) nih fanu Nang Seng Brim (Sung Iang Hlei) le fapa Zau Seng Doo (Van Biak Lian) an hrin hna. Kachin ram ah an um.

Pu Peng Lian + Pi Sun Ria (Pu Hram Kulh le Pi Thla Tawi fa) nih Pi Thla Iang, Nu Biak Tin Hnem, Pu Cung Ṭha Lian, Nu Mercy Van Cer Chin, Hakha, Pyidawtha Tlangbo sang ah an um.

Pu Chan Bik Lian + Pi Iang Ṭha Par (Pu Zawbah le Pi Hrang Zing fa) nih Nu Dawt Chin Par le Pa Chan Cung Lian a hrin hna. Hakha, Pyidawtha ABM Sang ah an um.

Pu Ral Ṭhio Uk le Pi Hniang Len he Sang Ṭhio Uk, Pi Mah Doi (Pu Thang Hmung le Pi Ṭial Tum) he Tluang Iang Ṭha, Biak Hlei Lian, Ṭha Hlei Thawng le Nu Mercy Van Iang Hnem an hrin hna. USA ah khua an sak lio a si.

Pu Felix Dawt Lian Bik + Victoria Zing Biak Sui (Pu Joseph Bawi Ngot le Pi Mary Ngun Hniang) nih Nu Joshephine Zing Dawt Par, Nu Benedath Van Sui Par le Elizabeth Tu Chin Sung an si i Hakha, Pyidawtha YMCA sang ah an um.

Pu Ral Kung nih Pu Hrang Cin, Pu Kap Hlei, Pu Ngun Nawl le Pi Sui Har a hrin hna.

Pu Hrang Cin cu fa a ngei lo,

Pu Kap Hlei nih Pi Ṭuan Ki, Pi Khuang Iang, Pi Ngun Chin, Pu Nawl Cung, Pi Mah Sung, Pa Ngun Khar le Pa Rung Kam a hrin hna.

Pu Ngun Nawl nih Pu Mang Bik Thawng, Pi Ngun Sui Din @San San Nwe, Pa Ral Cung, Pa Van Ṭha Cem le Pa Van Nawl Thang a hrin hna.

Pi Sui Har nih Pi Dawt Zi a hrin.

Pu Nawl Cung + Pi Ni Khen nih Pu Cung Ceu Bik le Pu Van Dawt Kam an hrin hna. Hakha Pyidawtha sang Gangawlam ah an um.

AA ṬHIAL ṬHANNAK

Pu Za Biak cu Lailian i sau nawn a um hnu ah Bualtak khua ral i innhmun an ti mi ah khin a ṭial. Cu ka ahcun vok tampi a rak zua, Cun rawl zong tampi a rak ngei an ti.

Cu ti i rawl te hna, vok te hna tam tuk a ngeih caah Bualtak nih ṭhawl an rak duh. A sinain tuan ah an rak ṭhawl kho hna lo. Pu Za Biak a thih hnu in a tefa chan ah Pu Chan Cin cu an va kal hnawh, Bualtak pawlnih ṭhawl an ka timh timi aa theih lo caah Pu Chan Cin nih ṭha tein a rak biak chonh hna. Bualtak pawl nih cun Pu Chan Cin, zei dah na ṭih bik? tiah capo bantuk khin an hal. Pu Chan Cin nih cun zei hmanh ṭihmi ka ngei lo, A sinain ka vok pawl balte hi Uico hranghrang nih an kan seh piak sual lai ti ka phang tiah a ti hna. Cu cangka cun Bualtak pawl cu an ṭin i hmunkip ah heh tiah Uico cu an cawk i an zuat hna. A caan a za cang an ti in an uico vialte he Pu Chan Cin (Pu Za Biak hrin) ṭhawl ahcun an i thawh. Pu Chan Cin nih cun a celh lo caah Mangnu lei ah a zam.

PU CHAN CIN MANGNU A UMNAK

Pu Chan Cin cu Bualtak nih an ṭhawl hnu cun, Tihrawn va le Capar va aa tonnak thlang ah Tili (Chancin tili kan timi khi) a um i, cu pawng ah cun a rak i ṭhial. Tiva ral ah lohmun thlawhhnih le a cung i tupbop dihlak zong khi a mah Pu Chan Cin nih cun a rak i zoh chih dih. Cu hmun le ram cu a tu tiang Pa Chan Cin tufa a si mi Pu Lian Dum ram ti a si.

Pu Chan Cin nih cun fa le a hrin hna. A fa upa bik ah Pu Cang Hniar a si. Pu Cang Hniar nih Pu Hniar Cin, Pu Lian Nah le Pu Sa Thang a hrin hna. Pu Lian Nah cu Hmaikhah ah a kal. Pu Hniar Cin nih Pu Than Hmung, Pu Ral Kung, Pu Pa Kiak le Nu 4 a hrin hna.

Pu Pa Kiak cu a hniangbik a si pin ah a chuak thiam bik a si i, a tlanval lio ah a thi. Pu Ral Kung nih Pu Hrang Cin cu fa a ngei lo, Pu Kap Hlei nih Pi Ṭuan Ki, Pi Khuang Iang, Pi Ngun Chin, Pu Nawl Cung, Pi Mah Sung, Pa Ngun Khar le Pa Rung Kam a hrin hna.

Pu Than Hmung nih Pu Tluang Dun, Pi Thawr Thlia, Pu Thang Ci, Pi Ṭial Zing, Pi Hniang Cin, Pu Lian Dum le Pu Ca Mang a Hrin hna.

Pi Thawr Thlia nih Pi Par Hle le Pi Sa Iang a hrin hna.

Pu Thang Ci nih Pi Ni Iang a hrin.

Pi Ṭial Zing nih Pi Sung Ṭhai, Pi Ngen Thluai, Pi Hram Ṭial, Pi Biak Hliang, Pu Tum Cem, Pu Kio Nawl, Pu Dawt Cung, Pu Phun Sang le Pu Hram Thang a hrin hna.

Pu Lian Dum nih Pi Dawt Ci, Pu Lian Hei, Pi Biak Pen, Pu Peng Lian, Pu Chan Bik Lian, Pu Ral Ṭhio Uk le Pu Felix Dawt Lian Bik a hrin hna.

Pu Hniar Cin kong tawinak (Pu Than Hmungpa)

Pu Hniar Cin nih Pi Cer Thluai (Van Khawng phun) a ṭhit. Pu Hniar Cin hi Bawite a bawi bal mi le Khuang a cawi bal mi a si. Khuang a cawi lio ah Bualtak le Mangnu lak ah ahmasa bik sapum a phaw kho mi a si. Khuang a rak cawi lio ah Bualtak hi Sia pum a rak phawt hna. Mangnu khua a hmasa bik Khuabawi Pu Hrang Hlei i a tlangpi ṭha bik zong a rak si.

Pu Than Hmung Kong a tawi nak (Pu Lian Dum pa)

Pu Than Hmung nih Pi Nu Hoi (Sangpi Chung) a rakṭhit. Amah hi ramlak vah a zuam ngaimi a rak si. Sakah zong ah amah chan lio ahcun Mangnu ah a tamlei in 3 nak a rak si. Mangnu ah tlangpi sau pi a rak ṭuanmi a si.

Pi Nu Hoi kong a tawinak (Pu Lian Dum nu)

A u Pi Hlei Paam (Pu Ngun To nu) Pi Ngun Kil (Pu Ngaih Pheng nu) cun a mah Pi Hram Zing (Pu Ral Mangnu) le Pu Khua Ceu (Pu Hram Kian pa) hna an si. Pi Nu Hoi hi Pa Hram Hnin (Kilbawl phun) he an i um. Pu Thawng Er an hrin. A rau hlan ah Pu Hram Hnin nih a thih taak hna. Pu Than Hmung (Chuntei phun) he an i um.

Pu Lian Dum (Dawt Cipa caṭialtu pa) he peh tlai in

Pu Than Hmung le Pi Nu Hoi nih fanu 3 le fapa 4 a dihlak ah pasarih (7) an ngeihmi hna lak ah paruk nak (6) ka si. Keimah cu 1943 July thla ah ka chuak. 1954 ah ka pa nih a rak ka thih tak i cu ticun kumhra fai ka si ah ka u le ka nau hniang he tiah ngakṭah in kan rak nung. Ka ngakchiat lio i ka rak duh bikmi cu Chai le Ṭoihṭang he va peel hi a si. Ka hawi le lak zong ah vaa tampi ka rak chai ve. Ka pa nih a kan thih tak kum ah Pu Hrang He le Pu Thang Ci nih Laica tlawmpal an rak kan chimh i cuhnu cun Laica hi ka rel khawh. Hi lio ahhin Mangnu ah Sianginn a rak um lo. Kum 12 ka ti ah Ruan ah Sianginn kai kaa thawh i taanghnih (Grade-2) in ka rak i thok. Ca a rak kan chimtu ah Saya Pu Cung Nawl (Pu Lai Khuai Pa) a rak si. Kan sayapa nih a ka dawt ngaingai caah ka hna a rak ngam ngai. October thla ah sianginn khar a um i mah ahcun Khua (Mangnu) ah ka rak tlung i kal ṭhan ka rak celh ti lo. A ruangcu ngakchiat lio a si pin ah lam a rak hlat tuk mi zong a rak i tel. Cu pin ah Chai le ṭolhṭang ka rak thlah sian lo ca zong ah a rak si. Cu hnu tlawmpal ah Hakha ah ka pa Pu Ngun To te sin in um i, Sianginn va kai ṭhan dingin an rak ka ti ko nain Chai le ṭolhṭang he vaa peel kha ka thlah sian lo caah sianginn cu ka rak kai lo.

Kum 15 ka ti ah ka nau hniang Pa Ca Mang cu Thingkung cungin a rak tla i a rak kan thih tak. Ka ngaih a rak chia tuk. Tlawmpal ka hung upa deuh i meithal tongh ka hun i hrawt, ram lak vah rumro ka rak zuam. Sakhi hi 40 hrawng cu ka rak kah ve. Hla cawn le pumh hi ka rak duh ngai fawn. Pu Chan Rawl hi Thau ah Hla (Solfa) a rak cawng mi a si i amah nih cun Hla cu a rak kan chimh tawn. Cucaah hla cu ka rak duh bantuk in ka chan he a tlak ning cun ka rak thiam ve. Kum 17 ka ti ah Rev. Khua Kil nih Lianhrinva ah tipil a rak ka pek. Civui kal zong ka rak zuam ngai. Ka dam paoh ahcun ke kal khawhnak hmun paoh hi cu ka kal pah dih nawn. Zei maw caan ahcun motor i kal nak hmun zong ah ka kal pah hnih khat ṭheu.

Ka hawi le nih Kuak an zuk le zu an din ah a ṭha lo ka ti i ka duh ko nain kaa sum. Cheukhat nih mihrutbantuk ah an rak ka ruah i an rak ka rem tawn lo. Fim ṭha i a fim mi nih cun an rak ka ṭih phah. Zu ka ding lo, Kuak ka zu lo nain ka rak i nuam ngai ve ko. Kan tlanval lio ah cun kan sifah zong hi ka rak i thei lo. Pumh le hla cawn, ram lak vah cun thingah zong Pu Kap Hlei nih a rak ka chimh i Ting zong ka at, Inn lo rian zong ka rak ṭuan pah ṭhiamṭhiam.

Pi Ṭuan Iang (Dawt Ci nu) kong

Pu Kio Vung (Sangpi chung) le Pi Sem Kil nih an hrin mi fanu fangkhat a si. Pu Kio Vung nih Pi Sem Kil a rak ṭhit hlan ah Pu Hniar Chum le Pu Hniang Kam a hrin hna. Pi

Ṭuan Iang cu Kum 5 a ti ah a pa Pu Kio Vung nih a thih taak hna i ngak ṭah in a nu he cun an rak um. Kum 10 hrawng a si ah Pu Sa Cawm nih a nu cu a hun ṭhit, Pu Sa Cawn he cun Pu Ca Hnin, Pi Ṭuan Pen le Pu Thawng Awr an hrin hna. Pi Ṭuan Iang cu cu ti cun a hung ṭhang i hawi le kom zong tampi a hun ngei ve. Cun hla a rak duh ngai ve mi a si i hla remh sak tik ah Alto a tlai tawn tu a si.

I Ṭhit umnak kong

Kum 19 ka si (1962) ah Hawikom dang an tam veve ko nain kan rak i ṭhium. Ngakṭah fa veve, Sifak fa veve kan si nain Pathian nih a kan dawt tuk hringhran. 1963 March thla ah rosung fanu Dawt Ci kan ngei. Hi kum ahhin Mangnu Church Chairman ah an rak ka thim. Ka kum a no tuk rih caah le hmuh theihnak a rak ngeih lo caah siseh cun ngeihchiah lei in kan si zong a fak, inn lo ṭha zong kan rak ngeih lo caah ka rak el hna. Asinain an ka hnek chih caah cu rian cu ka rak i khinh. Hlan lio ahcun Khualtlung mileng vialte hi Khrihfabu nih rak zoh a si bal lo. Kan ngeih lo chun te cu kan khomh i cu ti cun khual tlung mi leng cu kan rak do nak hna ah kan khuasak zong a har ngai ko. A cancaan khua ka ruah ahcun i phuah hi ka lung i a chuah caan a tam. A sinain Pathian ka duh caah le Khuaram ka dawt caah a rak i hnek. Hi lio hrawng ahhin cun Zarhkhat ah voi 4 pumh a rak si, Church Chairman lawng te nih caan hi rak tlaih dih a si. Hi lio ahhin Pastor te an tlawm caah an kan tlawng kho tuk lo i aa ṭhiummi thlacamh le a thimi ruak vui kha keimah rian a rak si. Kaa harh ngai ko naa te in tuah a hau. Rev. Dr. J. Mang Hup nih "Biaknak Kutken Cauk" a hun kan chuah piak i cu hnu tu cun ka rian a rak fawi deuh ngaingai. Nubu le BYF ti zong a rak um rih lo. Kumhra hrawng cu ticun ka ṭuan hnu ah Nubu kan hun thok pi hna. Nubu kan thok hnu kum 2 ah BYF kan hnu thok pi ṭhan hna. Thok kaa an si tik ah a zei lei paoh in heh tiah dir kamh an rak hau i a rak har ngai ko. Pathian hi rak um hlah seh law zei tin hmanh in a cang kho ding a rak si lo. Caan a hung rauh deuh hnu cun anmah tein an i hruai kho i tlawmpal te cu kan khing a vung zaang deuh. Cu ticun Khrihfa upa (Church Chairman cu 1963 in 1981 tiang, Church Secretary 1982 in 1985 tiang) rian cu kum 22 chung aa peh tein ka rak ṭuan.

VAWLEILEI RIANṬUANNAK

1.      1978 in 1982 tiang Ohsuh Tazazi rian ka ṭuan.
2.      1981 ah Ṭaungtu ziza tinṭan zarh 6 Falam ah ka rak kai.
3.      1982 in 1985 tiang Ohsuh Alohhmuhsawng Mangnu khua bawi ka ṭuan.
4.      1985 in 1988 tiang Ohsuh a ṭunzihmu Mangnu khuabawi ka ṭuan.
5.      1986 ah Cinthlak lei tinṭan thla 4 Tlangzaar ah ka kai.
6. Zarh hnih in a tanglei tinṭan ka kainak cu ka chim ti lai lo. Nainganzi, Muimiozi, Cianmazi le sipuazi ti bantuk te hna ka kai mi cu a tam pah.

7.      2001 in 2002 tiang Yahyahkah in Mangnu Khuabawi ka ṭuan. Hi ahhin Khrihfa upa he ka kemh.

KHRIHFA RIAN ṬUANNAK

1.      1963 in 1981 tiang Church Chairman rian ka ṭuan.
2.      1982 in 1985 tiang Secretary ka ṭuan.
3.      1994 in 1999 tiang Church Chairman ka ṭuanṭhan.
4.      1999 in 2003 tiang Khrihfa u pa ka ṭuan.
5.      2004 in 2006 tiang Lutlai ka ṭuanṭhan.
6.      Lutlai lawngte kum 26, Secretary rian in kum 4, Khrihfa upa sawh sawh in kum 4 ka ṭuan. A zapi ah kum 34 ka ṭuan.

7. Khrihfa upa rian ka ṭuan lio ko zong ah Vawlei lei ah a herh nak bantuk in ka bawm hna. Cu bantuk in Vawlei lei rian ka ṭuan lio zong ah Khrihfa bu rian ah a herh nak ning in ka bawmh hna. Hi vialte hi Porhlawt nak ah ka chim mi a si lo. Minung zei kan si lo bu in Pathian nih a kan dawt caah a si ti kha hun langh ter ka duh nak a si. Hi kong ah porhlawt nak in ka chim sual mi um ah cun Bawipa nih ka ngai thiam ko seh. Khrihfabu kan dawt le Pathian an dawt ah hin ka lawmh nak bik a si ko.

PAW CAWMNAK RIAN KA ṬUANMI TLAWMPAL

A tam bik cu lo thlawh hi a si ko. Rian dang ah Thing zong ka at pah. Lettama zong ka ṭuan pah. 1975 hrawng ah Gangaw lei hrawng ah ka rak tlawng pah. Ka duh bik mi rian cu lettama hi a si. A thiam zong ka thiam pah ko. A dang cu chim tlak awk in a um lo.

KA HMUHTON MI CHUNG IN LUNGLAWMHNAK TLAWMPAL

Minung a si mi paoh nih hmuhton mi kan ngei cio lai. Lawmhnak he ngaihchiatnak he hmuh tonmi vialte hi chim timh ahcun chim cawk a si hnga lo. Cu lak ah phun hnih tein hun langh ter ka duh mi cu,

Chungkhar in

1. Kan fa le cathiam hna seh ti kan duh cio i tanghra (10^th std.) an hung awn khawh ah khin kaa lawmhnak bik a si ko rua ka ti.

2. Fa le chimh ngai mi le bochan tlak an si ah khin, i lawmh bik le hna ngamnak bik a si ko rua ka ti. A tampi ko nain mah 2 hi a biapi bik ko ka ti.

NGAIH CHIATNAK KA TONMI CHUNGIN TLAWMPAL

1954 ah a ka dawtu ka pa nih a ka thih tak i, a hmasa bik a fak bikmi ngaihchiatnak ka rak ton a si.
1958 ah ka nau pa Ca Mang nih Kum 13 a si ah thingkung tlak nak in a ka thih tak. Mah hi a fak tukmi ngaih chiatnak ka ton a si.
1976 ah ka fapa 6 nak nih August 8 ah a ka thih tak, September thla ah ka far Pi Hniang Cin nih a ka thih tak, December thla ah a ka dawtu ka nu nih a ka thih tak. Thlali chung ah Pathum (3) nih an ka thih taak hi cu a tuar awk ah ka rak i harh tuk hringhran. A fak ti leng in chim awk ka rak thei lo.
2004 December 10 ah ka inching nu (Ciku nu @ Pi Ṭuan Iang) nih a kan thih tak i a harnak ka theih chin lengmang. Ka lung len nak hi a dai kho ti hnga maw?

5. Ngaih chiatnak chung i a ummi hna lak ahcun kaa tel ve lai dah ka ti. Asinain Vawlei ah mit hmai panh te in a ka tlonlen ter tu Pathian ka thangṭhat ko.

HARNAK LE LUNGRETHEIH TONMI CHUNG IN TLAWMPAL

Ka fapa min chawng nih Kachin ram ah a ka loh tak. Kan i ton i kan um ṭi ṭhan lo ahcun ka sia a herh bik mi ah a tang zungzal ko lai. Amah cu Pu Lian Hei a si. A kal nak kum 33 (1989 kum in) a si cang.
2004 ah Ciku nu nih a ka thih tak. Ka fa le hmun dang kaa dang ah an um dih tikah a har nak a zual ko. A zei maw cang ahcun ka lungtor a zual tawn. Bawipa tu nih ka um pi ko seh.

KA PUM NIH KHUARUAHHAR HARNAK A TONMI CHUNG IN TLAWMPAL

1999 kum ah khan Pu Rual Kam te inn kan sa i, pe 30 (30’) tluk a sang mi in ka tla i thing kan tlaihnak ting zong kiak dihlak in ka tlak. Keimah cu Suimilam 2 chung hrawng zei hmanh thei lo in ka um. Sizung ah a kan ka kal pi. Sizung ah cun zan 2 lawng ka it i ka chuak kho ṭhan. Mah tluk sang i tlak ah cun nunnak lam khi a um lo nain, Pathian nih a ka huh phenh a ka dawt ruang ah a si ka ti. A sinain, zarhkhat hrawng a rauh hnu ah duhsah tein ka chung lei in a fak nawn bantuk khin a um i a nuam ti lo. Cu tikah thla ka cam ṭhan, Bawipa ka cung i a tlung mi vialte kong ah keimah nih ka tuah khawh mi a um lo, kan zumh nak ruang lawng zong ah a si lo. Nangmah nih na ka dawtnak na veel ruang ah a si ko. Nihin ka nunnak cu nangmah ta a si ko. A zei paoh nangmah nawl a si ko ka ti. Zarh thum tluk a rauh hnu ah, ka khuh i ka kaa in thi tampi a chuak i ka dam ṭhan. Ka chung i thi ṭhalo a ummi vialte kha ka kaa in a chuak kha a si. Hi zong hi ka zumhnak ruang ah si lo in amah dawtnak a sung bik ruang ah le a vel ngeihnak ruang ah a si ko. Bawipa min cu ka thangṭhat.

2004 May thla ah khan zan ah ka paw a fak nawn i, ka zun a chuak bantuk, ka ek a chuak bantuk in ka um. Zunput ah ka kali a ṭha hlei lo. Ka kir i innkaa ka luh ah ka tluk le tluk lo zong i hngal loin ka rak tlu. Ka cal ka suk i a thi tamkpi a chuak. Minutes 30 hnu hrawng ah ka lung a hung fim i, ka cal kaa suk le thi tampi a chuah kha ka hmuh. Ka hmuh ka ah cun ka lau ngai. A sinain a taktak ahcun mah kha thi tampi a rak chuah kha ka damnak caah a rak si. Mah hnu cun ka lung zong ṭha tein a fim i ka paw a fahmi zong cu a dam. Hi thil vialte zong hi Pathian dawtnak vel thawng in a si ko. Bawipa cu ka thangṭhat zungzal ko lai.

ROSUNG FA KE CHUNGIN

Fanu Dawt Ci (B.A) March 6 1963 Nithumni 11:00 am

Fapa Lian Hei Nov. 10 1965 Nithumni 11:00 pm

Fanu Biak Pen Jan 06 1968 Nirukni 5:30 pm

Fapa Peng Lian Aug 08 1970 Nirukni 6:00 am

Fapa Chan Bik Lian Feb 3 1973 Nirukni 1:30 am

Fapa Chan Uk Aug 31 1975 Nirukni 7:00 am (Aug 08 1976 ah a thi)

Fapa Ral Ṭhio Uk Aug 09 1977 Nihnihni 6:30 am

Fapa Dawt Lian Bik June 23 1984 Nirukni 1:00 pm

FA LE KONG A TAWINAK

Pi Dawt Ci

, a min hi a Pu Sa Cawm nih aa sak mi a si. Kan khua ah Sianginn a um lo caah Hakha Sianginn ah tang cheu in a kai. Dinlo a ni le sin in a kai. Cingla rualchan bawmhnak le Pathian zaangfahnak thawng in 1983 ah tanghra a awng. Sianghlei run kai rih a duh nain kan sinak nih a phak lo caah kan kai ter kho lo. Kum khat chung cu Private Sianginn (Mangnu) ah lohaa a pe. Rian hi hmun tam nawn ah a sawk. A hun cu Lahvuahkah (immigration) zung ah Pathian zaangfahnak thawng in le Saya Ral Hre ṭanpi nak thawng in rian a lut. Daidin khuami Pu San Aung he 28. 3. 1987 kum ah kan fonh hna. 2003 kum, Van chiat ah Pu San Aung cu chunglei damlo nak ruang ah 2007 Feb. 27 ni ah A chuahsemnak Daidin khua ah a kan liam tak. Amah Pi Dawt Ci hi Immigration ah Bo 3 (Zunguk) tiang a phan. (Ram uknak chiat ruang ah a pension nak kum 2 te lawng aa duh caan tampi in a rak rianhmi rian hma ah a um ngam ti lo (2021 - 2022). Kaa bochan ngaimi rosung fanu a si.

Pu Lian Hei, amin hi a Patar Pu Chan Pian nih aa sik mi a si. Mangnu ah Sianginn a um lo ca le kan har caah Hakha khuahlun Keha ah kan chiah. A hnu ah Khrihfa nih bawmhnak an tuahmi APC an ti i Biakinn ah an rak on mi ah kan rak ṭhial. Cun Mang Bik nu le pa (Pu Ngun Nawl te) sin in Kutkhai (Shan ram) ah kumkhat a um. Cu hnu cun chungkhat bawmh chanh chom in inn kan hlan i taanghra tiang a kai. Taanghra cu kumkhat a phi i a sung. A phit ṭhan nolh kho ti lo. Mangnu Sianginn ah kumkhat lohaa a pe. 1989 kum ah kuli ṭuan ding in Kachin ram Khanṭi ah a kal. Fapa min chawng rosung zei ko dah a va lawh hnga tiah ka ruat tawn. Kachin ram ah siilei rian a ṭuan tiah kan theih.

Pu Lian Hei le Nang Aung (ဇင်မာအောင်) nih fapa Zo Seing Doo le Fanu Nang Sain Drim an hrin hna. Kachin ram ah an um.

Pi Biak Pen kong, a min hi a ni nih aa sakmi a si. 1974 kum ah Mangnu nih Private sianginn kan tuah ve i, Mangnu ah taangcheu in a kai. A ṭa le pawl a zoh khenhpah hna bu ah ca zong a rak thiam ngai. Tangli a si lio ah Pyidawtha Ohsuh (Hniarlawn, Nabual, Lunghnam, Beute, Khuabe, Khuachung, Dawrhlun, Pyidawtha le Mangnu in zuamnak an rak tuah. Cu ahcun Mathematic in 1^st nak a rak hmuh. Taangriat a cawn lio ah Pu Lai Khuai (Seihpoizi vuanthok) he kan fonh hna. Fanu 2 Siang Ṭial Sung le April Sung Hlei Ṭial an ngeih hnu ah an pa nih a thih tak hna. A fanu upa bik cu taanghleikhat a cawn lio ah Kal zawtnak in April 20, 2007 ni ah a kan thih taak. A nau deuh Sung Hlei Ṭial cu B.E Civil in Degree a laa. Fanu kaa bochan ngaimi a si. A tu ka umnak a ka zohkhenh bik tu zong khi anmah an si i an inn ah ka um.

Pi Biak Pen + Pu Lai Khuai nih Nu Siang Ṭial Sung le Nu Sung Hlei Ṭial an hrin hna.

Pu Peng Lian, a mah hi Rev. Mang Kio Thang nih a min hi aa sak mi a si. Mangnu ah taangli tiang a kai dih in Hakha ah taangnga kan kai ter nain, ka nu le ka pa nan re a thei tuk kei cu rian ṭuan kan bawm hna lai a ti i sianginn kai cu a ngol. Amah hi nulepa kan thazaang a kan kan tu ngai a si. Pi Sun Ria (Pu Hram To fa) he an i um i fanu 3 le fapa 1 an ngei. Rianṭuan a ṭhawng mi a si i inn dang i khua an sak hnu zong ah thazaang a kan pe tu a si. Ka hna ngamnak le ka thazaang fapa rosung a si.

Pu Peng Lian + Pi Sun Ria (Pu Hram Kulh le Pi Thla Tawi fa) nih Pi Thla Iang Sung, Nu Biak Tin Hnem, Pu Cung Ṭha Lian, Nu Mercy Van Cer Chin, Hakha, Pyidawtha Tlangbo sang ah an um. Pi Thla Iang Sung le Pu Cung Hnin nih Pa Cung Dawt Lian an hrin. Pu Cung Ṭha Lian le Pi Biak Ṭha Sung nih Pa Bawi Dawt Lian an hrin.

Pu Chan Bik Lian, Chan Bik le Rual Uk tiah keimah nih a min hi kaa sak mi a si. Lian hi cu keimah min bet chih mi a si. Ka chuahka in min ka sak hmasa bik a si. Ka sak duh nak cu hnet chan bik awk le bochan bik awk siseh, cun rual chan uk kho tu ah Pathian nih ka serpiak seh ti a si ko. Taang 8 a cawn lio in hla a cawng pah. Hla zong a hruai pah hna. Taanghra a awn in Baibal Sianginn na kai lai ka ti i nan har tuk lai CCOC ah ka kal lai a ti. Baibal Sianginn cu a kai i 1997 – 98 kum ah CCC (Atu CCU) in B.Th. a dih. A dih in HBA ah Mission Gospel hruaitu ah an thim i kumkhat a ṭuan. HBC ah Pastor ah kan lak ii kumhnih le cheu tluk a ṭuan hnu ah Philipines ah Sianginn kai ṭhan ding in a kal. Kumkhat a kai hnu ah Bawmchan tu dang a ngei lo i, A U Cung Hu lawng a si caah a har tuk i, A U Cung Hu nih Korea ah a ṭhial. Korea ahcun Sianginn cu a peh kho ti lo. Kumli chung Kuli a ṭuan hnu ah a tu hi ka sin ah a um lio a si. Ka ruahnak leng in Pathian nih phundang in rosung a ka pek mi a si ko rua tiah ka ruah. Bawipa nih thluachuah pe chin ko seh.

Pu Chan Bik Lian + Pi Iang Ṭha Par (Pu Zawbah le Pi Hrang Zing fa) nih Nu Dawt Chin Par le Pa Chan Cung Lian a hrin hna. Hakha, Pyidawtha ABM Sang ah an um.

Pu Ral Ṭhio Uk, a min hi ka u pa Pu Thawng Er (Pu Rual Kam Pa) nih aa sak mi a si. Ral kap a rak si lio i ral an ṭhio nak kong kha chuan khan in aa saknak cu a si. Mangnu ah taangli tiang a cawng i Sianginn kai a duh ti lo caah rian a kan bawm. Kum 15 a si ah Mizoram ah a kal. Kum 5 a rauh hau ah Hniarlawm mi Pi Hniang Len he an rak tlung. Thlacam nak kan tuah piak hna i fapa te zong an ngei i Keimah nih Sang Ṭhio Uk tiah min kaa sak. Tlawmpal ah an ṭian i Sang Ṭhio Uk cu a nu he Ruanvazung ah an um. Cun Mah Doi (Pu Than Hmung + Pi Zing Ṭial fanu) he an i um ṭhan. Chaw kan man, Arsa kan thah. Fanu 2 le fapa 2 an ngei. Lailei aum lio ah cun zudin le hrokhrol in kha a si nain atu tiang cu USA ah an chung ten khua an sa. Kan i bochan bikmi ah aa cang. Hmailei ahcun ka caah rosung bi hmanh ah a cang kho ko. Pathian tu nih dir pi ko seh.

Pu Ral Ṭhio Uk, Pi Hniang Len he Sang Ṭhio Uk, Pi Mah Doi (Pu Thang Hmung le Pi Ṭial Tum) he Nu Tluang Iang Ṭha, Pa Biak Hlei Lian, Pa Ṭha Hlei Thawng le Nu Mercy Van Iang Hnem an hrin hna. USA ah khua an sak lio a si.

Pu Felix Dawt Lian Bik, amin hi keimah nih kaa sak mi a si. A sullam cu Pathian i a kan dawtnak hi a lian ngan bik ko ti khi a si ko. Fa hniang cu thinlung chung ah a um khun. A u le nih an dawt, amah cu hawi le Guitar tum le hlasak lawng a duh i taanghra zong fawi le bai ah a awng kho lo. Kumthum hnu ceo ah a awng. A tu kha Antioch Baibal Sianginn (Korea nih Kawlram ah dirhmi) in B.Th cu 2006 February 18 ni ah a dih ve. Hmailei a lak nak hnga ding hi keimah nih zei ka ruah piak kho lo. A u le nih an ruah piak ṭhiamṭhiam a hau ko lai. Rosung chin ah siseh ti hi ka saduhthah a si. Bawipa nawl si ko seh.

Pu Felix Dawt Lian Bik + Pi Victoria Zing Biak Sui (Pu Joseph Bawi Ngot le Pi Mary Ngun Hniang) he Nu Joshephine Zing Dawt Par, Nu Bernadette Van Sui Par le Elizabeth Tu Chin Sung an si i Hakha, Pyidawtha YMCA sang ah an um.

FA LE SIN NAWL NAK

Fa le kong ka ṭialmi kong ah a tawinak in a si i a tlam zong a tling lai lo. Tlam a tlin lo nak vialte rak ka ngaithim uh. Cun aherh lo mi, a hlei in ka ṭial sual ah cun rak ka ngaithiam fawn uh.

ADONGHNAK BIK FA LE SIN BIACAH

Kei cu sifak mihrut ka si. Zei hmanh roh awk kan ngei hna lo. Ka ngaih a chia.
Nan ṭa far rual nan unau ral run i daw zungzal uh.
Nan minung hawi zawng a sikhawh chung in run daw zungzal hna uh.
Kan Biakmi Pathian duhnak cu cungnung bik ah chia zungzal uh.
Khua le ram daw zungzal uh.
Nan ṭa nan U Lian Hei hi run philh hlah uh. Sang Ṭhio Uk zong run philh hlah uh.
Thilṭha lo zu le kuak te hna he a pehtlaimi nan cungah a umnak hnga lo a fak piin run i zuam uh.

KAA NGAIH CHIH BIKMI

1. Sianginn ka rak kai lo mi

2. Tuan te in khuapi ah inn ka ngeih lo mi

3. Khuapi ah ka um khawh lo mi

4. Ramdang nih lo an tuah ning kan theih khawh lo mi le kan hngalh khawh lo mi

5. Mei duah a ṭha lo ti ka hngal ko nain meiduah ah kaa tel lengmang mi

KA FALE CAAH KA SADUHTHAH

1. Sianginn kai le cathiam hi a si

2. Pathian bochan le biatak tein zumh hi a si

3. Mi he i sik, i velh lo, ta za i cuai lo hi a si

4. Zu din lo, Kuak zuk lo, hrokhrol lo hi a si

5. Rian ah hman tein ṭuan

6. Nu pi le va ṭha tein i ngeih khawh

7. Nupi le va ṭha le i an nu le pa dawt

8. Nupi le va le cung ah zumhtlak si

KHRIHFABU CAAH KA SADUHTHAH

1. Bawi Jesuh cawnpiak nak hi biapi bik ah chiah ding

2. Ngakchia Church School cawnpiak nak hi tha pek deuh

3. Khrih ah pumkhat kan si ti hi biapi ngai ah chiah

4. Thinlung taksa hmunkhat te ah ṭhan ṭi i zuam

5. Bu ṭhen a herh lo nak kong hngalh

6. Biakinn hlun le biakam thar duh nak tu fiang tein hngalh i zuam ding a si ka ti.

KHRIHFABU NGANPI CAAH KA SADUHTHAH

1. Biakinn tampi in sak, Biakinn min i dang ko seh, bu i khat seh.

2. Kumkhat voikhat hei tibantuk i hawi komhnak ngeih ding

3. Local a la kho mi nih la cio ko hna seh, i hawi komhnaktu ah i ton lengmang si seh law

4. Khrihfabu cu a tambik ah inn 300 hrawng nih Biakinn 1 ngeih cio siseh law a ṭha hnga ka ti.

5. Buudang zong ah an duh ahcun va pumh pi ding, an mah nih an duh lo ahcun a poi lo.

6. Acunglei 1 – 4 bantuk in rak kan hruai hna seh law bu zong hi mah tluk in a tam hnga lo ka ti

VAWLEI LEI HRUAITU CAAH KA SADUHTHAH

1. A nunnak in kan hmuhsak seh

2. A chimmi le a tuah mi i khat seh

3. Thil ṭha lo hua seh

4. Thil ṭha paohpaoh tam piin tuah seh

5. Khua Bylaw zong upat seh

6. Nawl ngai lo mi chimhrin seh

7. A duh lo ahcun dan zong tat ko seh

8. A luan chin ahcun Palik ah maw Tazacuainak ah maw ap seh

9. A cozah tha pe seh

10. Biaknak zong tha pe seh

KHRIHFA HRUAITU CAAH KA SADUHTHAH

1. A nunnak le a ziaza in langh ter seh

2. A chim mi le a tuah mi i khat sih

3. Thilṭha paoh duh seh

4. Thilṭha lo paoh hua seh

5. A miteinak cu toidornak si seh

6. Baibal le Pathian kong cawn huam seh

7. Bu dang dang zong daw hna seh

8. Phungchim hla sak thlacam a zuam mi si seh

9. Iporhlaw hlah seh

10. Pumh huam seh, Mi phungchim ngaih zong zuam seh.

1943 kum ah ka chuak. a tu 2022 August thla tiang a ka ṭhawn tertu Kan pa Pathian cu ka nunnak a dih hlan tiang ka thangṭhat zungzal ko lai. Kum 79 tiang caan a ka hman tertu cu kan Pathian a si ko. Ka tuahmi vialte hi ka hngal kho dih ti lo. Asinain kan Pathian nihcun a dih umnak in a ka hngalh dih ko.

KHUA CAAH KA SADUHTHAH

Mangnu ram hi kum 10 chung mei duah i khamh ko u si law a nuam tuk hnga ka ti. Kum 20 hrawng ahcun ram dang van kan hai hnga lo ti hi ka ruat tawn.

Pu Lian Dum

Mangnu

May 2022

(Mah ca hi 2007 ah a rak ṭialmi a si i, 2022 kum ah tlawmpal remh le chap a si nain cauk in kan chuah piak kho ti lo. Laica taang 2 tiang lawng a rak cawng khomi a si nain Mangnu Tuanbia zong a kan tial piak pin ah Mangnu Chuntei thawhkehnak tuanbia zong a kan ttial piak rih. Tu le fa caah Roṭha taktak ah kan i ruah.)