TEINAK CAAH PATHIAN
BIACAH
Pastor H.
Ram Hmun, Zion
Biahmaiṭhi
Nihin kan vawlei zoh tikah
Corona Virus Disease timi Covid-19 ruangah khua cimui le awlokchawng taktak in
kan um lio si. Kan Kawlram zong, hi zawtnak nih a kan phak ve cang i a thimi
hmanh kan um cang. Kan Laitlang chung Tedim le Hakha zong ah hmuh a si cang.
Cucaah, ralring te in um ding le fimkaan te in um dingah kan Kawlram cozah
siseh, Chin Cozah siseh thawngthanhnak tuah lengmang a si. Ram ṭhangcho, ram
rum le fimthiamnak a sangmi hna ram hmanh nih an i kilven khawhrihlo mi le an
tei rihlomi zawtnak a si. Thla li chungah zawtnak a karh lei a panh peng i, a
thimi an tam chin lengmang. Cucaah, hi zawtnak kong ruah lengmang ahcun tuk a
sum i zaan hmanh ah hngilh sia a rem ti lo.
Sihmanhsehlaw,
ṭihtuk ding le ruahchannak a ngei tilo mi bantuk in cun kan um awk a si lo.
Zeicatiah, kan biakmi Pathian cu kan sinah a um zungzal; a mifa hna, nan
thinphang hlah uh a kan ti zungzaltu a si. Pathian a ṭhawnnak le a thilti
khawhnak a fiangmi David nih cun, “Cucaah, vawlei cu i hnin in tlang cu rili
chungah tla hna hmanhsehlaw ka thin a phang lai lo; rili tilet cu tho in awn
hmanhsehlaw ka thin a phang lai lo” (Psalm 46:2-3); “A thukbik mi muihnak
horkuang chungin kal hmanhning law Bawipa zeihmanh ka ṭih lai lo” (Psalm 23:4)
a ti khawh. Zeicaah? Zei ruangah? Pathian nih a ka umpi ti a hngalh caah le
Pathian cu harnak caan ah a ka bawm zungzaltu a si ti a pemh caah a si. Pathian
a min thangṭhat si ko seh! Nang na hna a ngam kho maw? Na nun Pathian kut ah na
chan ngam taktak maw? Kilvengtu hi Pathian dahkaw a si na ti kho ve maw?
Kan
himnak hi vawlei thiamnak le ṭhawnnak ahkhin aa hngat taktak bal lo. Bawmhnak
kan hmuhnak khi fing le tlang in a si theng lem lo. Bawmhnak kan hmuhnak taktak
cu kan himnak lungpi, Pathian sin lawnglawng in a si ko ti kha, kan tonmi
harnak le lungretheihnak cungin kan cohlankhawh le kan hmuhthiam a hau. Pathian
cu harnak caan ah a kan bawm zungzaltu a si i, luatnak lam a kan sialpiak
zungzaltu a si. Cucaah, a za cang a ti ahcun hi kan harnak zong hi (minung hna
le vawlei lei fimthiamnak hmang in) a dihter te ko lai.
Caan har caan ṭha ah:-
Mifim nih an chimtawnmi cu
“Caan har le ṭihphannak nih thilthar le caanṭha a ser ve” an ti. John F.
Kennedy nih, “Crisis timi biafang hi Tuluk ca in ṭial tikah, cafang pahnih aa
fonhmi a si i pakhat nih “ṭih a nungmi” a sawh i a dang nih "caanṭha
a sawh” a ti. Cucaah, caan har (Crisis) timi kha a sullam fianternak in
biatlang an ser tikah “ṭih a nungmi thlichia i ciit bu in caan rem hmuh/co a
si” an ti. Nihin, kan tonmi thil zongah, minung tampi an thi, minung tampi
zawtnak an ing. Hmanhseh, cu thil cungin vawleipi caah thil ṭha a um ve taktak.
Hlathlaitu hna nih an hlathlaimi BBC
News March 21, 2020 ah
an ṭialmi cu:-
1.
Thli a thiang deuh: Asullam
cu Covid-19 ruangah, ram tampi ah lockdown an tuah i, motor, tlanglawng,
vanlawng le a dangdang thli a hnawmhtertu thilri hmannak a zor ve. Cun nitrogen
dioxide tampi a chuahtertu sehzung tampi zong khar an si caah, thli thianglo a
zorter. Cucaah nikum (2019) nakin 50% cu thli a thiangdeuh tiah hlathlaitu hna
nih thawng an thanh.
2.
Ti a thiang deuh: Leng ah minung an chuah tilo caah rili, tiva,
kahcham, tilaknak le pawngkam ah hnawmtaam an hlonh ti hna lo. Cun, minung
tuahsernak ruangah a nawimi tidil, tikhur le tiva hna zong an fiim cang.
Cucaah, a cheu tiva le tidil hna ahcun nga zong hmuhkhawh an si cang tiah
thawng an thanh.
3. Dawtnak in rianṭuan tinak a karh: Kan vawlei hi mah kar-ka-lak huih in nunnak
ram a si. Mah miaknak le hlawknak ding a si ahcun midang zawnruahnak a um kho
ti lo. Mah ca ṭhatnak ding a si ahcun midang harnak pek kha a poi ah a ruatlo
mi kan tampi cang. Nain, Covid-19 a hung chuak i, New York khuachung i a ummi
minung 1300 nih tar le sifaak santlailo hna an eidin le an sii-ai pekchanhnak
dingah an pum an i pe. UK le Canada ram hna ah minung a tingting nih dawtnak in
rianṭuan ding le midang bawmhchanh dingah an caan, an pum le an thiamnak vialte
an i pe. Ral in aa zohmi ramkhat le ramkhat zong, hi Covid-19 zawtnak raldoh ti
dingah an i zuanhnawh, hawi ah an i ser. “Raltuknak: ram chung ral, ram khat le
ram khat i dohnak ral, le ralhrang tuk-dohnak vial te ngol rih ding in” UN
Secretary General, nih nawlnak le thawngthanhnak a tuah. Ram tampi ahcun i tuk,
i dohnak a zawr taktak, an ngol taktak. (Biapeh:- Nain Kawl ralkap le AA
tapung pawl tu cu nihin tiang an i kap, mi sawhsawh nunnak tampi a liam i
Paletwa kan unau hna ca i kut an samh i bawmhchanhnak an pekmi ti le rawl hmanh
an sin pha kho lo in AA nih a chuh, a khanghpiak hna i, mizaw bawmchantu ding WHO
motor hmanh kahpiak a tong. Hi kong ruah ah cun ngaihchia taktak khi a si)
4.
Midang caah nun hrawmnak a tamdeuh: Italy ram ah cun lockdown tuah a si caah mi zei hmanh leng chuah
a ngah lo. Nain, anmah le an inn donh-hlei cung in thazaang peknak, biachimnak
le hlasaknak an ngei cio hna. Pumrua dawhnak tuahningcang a cawnpiaktu (Fitness
instructor) hna zong nih an dawr ah silo in an umnak inn in midang nih an
tuahkhawh cio naklai cawlcanghnak le hmuhsaknak an tuah cio. An thiamnak le an
tikhawhmi kha anmah ca lawngah hmanglo in lungrethei, ngaihchia in a um ve mi
hna caah santlaihnak a um ve hnga maw, ti lungput he midang nun an hrawmh hna
caan ah a cang.
5. Thilthar
kawlnak le hmuhchuahmi a karhbik caan a si (Creativity Boom). Covid-19
zawtnak a chuah hnuin vawleipi mit-au aa dang, a khua cuanhning aa dang i thil
a tuaktaanning zong aa dang tiah hmuhkhawh a si. Hi zawtnak damhnak dingah heh
tiah mifim, siibawi le scientist hna an i zuam, zei mawzat cu hmuhchuahmi zong
an ngei cang. Cun, hmailei a cantilonak ding i khamhnak sii zong hlat-hlai
cuahmah a si fawn i, ruahchannak tampi a um cang. Cupinah, hmailei ah zeitindah
kan nunning a si lai, zeidah kan caah a ṭha, kan herh ti khuaruahnak le
thiltuahnak a san ngaingai caan a si ve. (Laitlang, a bikin Hakha khuachung
hmanhah Covid-19 pulrai in i khamnak caah khuakhannak a phunphun le
cawlcanghnak a phunphun ngeih a si. Biakinn khar cio a si tikah Pathian bia i
hrawmtikhawhnak lam, thazaang i pekhawhnak lam kawl in caan hman cio a si.
Cucu, cu hlanah a um lemlo mi a si)
Acunglei
i ka langhtermi hi caan har chung in vawlei lei in caan ṭha ah an hmanning a
si. Biaknak lei mit zong in caan ṭha ah i ruahawk a ṭhami a tampi ve.
“Chungkhar vanram ah ser hna usih, chungkhar biaktheng ser hna usih” tiin hla
lawng ah kan sak tawnmi le cawnpiaknak lawngin kan theih tawnmi kha a taktak in
kan tlingter caan a si. Chungkhar tling in chungkhar pumhnak tamdeuh kan tuah
caan a si. Thla tamdeuh kan cam caan a si. Pathian biathiang, Bible tamdeuh kan
rel caan a si. Pathian he pehtlaihnak kan ngeihkhawhdeuh caan a si. Pathian
duhnak le a sining tamdeuh kan ruah caan a si. Cucaah, kan caan har hi, Rom
8:28 nih a chim bantuk in Pathian kan dawtdeuhnak le a kan tinhpiakning in kan
nun khawhdeuhnak ah serkhawh le hmankhawh i zuam cio hna usih. Cuti kan
hmankhawh taktak ahcun, hi kan caan har hi kan caah thilṭha a chuahtertu a si
ve hrimhrim ko lai.
Bible cacaang ka langhter mi Joshua 1:9
hi a tawinak tein fianternak tuah ka duh. Atu lio thawngpaang a lengmi lakah
zumhnak leiin bochanmi hruaitu cheukhat nih Covid-19 hi hitihin an fianter:- “C
= Christ, O = Overcomes, V = Virus, I = Infectious, D = Disease, 19 = 1:9 of
Joshua” ( Christ overcomes Virus and Infectious Disease with Joshua 1:9) ti kha
si. A sullam cu Khrih nih zawtnak rungrul le i chawnhkhawhmi zawtnak hna kha a
tei tinak a si i, cu a teinak hriamnam cu Joshua 1:9 in a si. Cu kong cu Joshua
Dal 1nak zohchih in ruatṭi hna usih ti ka duh.
Joshua cauk
nih aa tinhbik mi le careltu hngalhter a kan duhbik mi cu “Ralteinak kong” a si
i, cu ral teinak cu Pathian kan zumhnak le a nawl kan ngaihnak in a si ti kha a
si ko. Zeicatiah, amah Joshua ti a sullam hrimhrim hi Pathian nih a khamh
“Yahweh saves” tinak a si i, Israel miphun nih teinak an hmuh le an co cu
Pathian an lei ah a tan ruangah le Pathian ṭhawnnak thawngin a si ti
hngalhternak a si. Kan Bible, Biakam Hlun tuanbia le Israel miphun hna an
cawlcanghnak tuanbia kan zoh tikah, Moses hi luatnak asiloah chuahpinak
hmelchunh “the symbol of deliverance” ah ruah a si i, Joshua cu teinak hmelchunh
“the symbol of victory” ah ruah a si ve. Cucaah, 1John 5:4 nih a chim bantuk in
Joshua cauk zong nih a kan cawnpiak mi cu “zumhnak cu teinak kan hmuhnak,
vawlei kan teinak a si” ti khi a si. Cun, Joshua cauk cu Pathian hi a biakammi
cungah zumhawk a tlaknak a kan cawnpiaktu (Joshua 1:2-6; 24:43-45) a si.
Joshua
1:1-9 tiang hi “Canaan ram teinak caah timhlamhnak” ti a si i, teinak taktak an
hmuhnak dingah Pathian nih Joshua sinah thil 4 a chimmi a um i cucu pakhat hnu
pakhat a tawifiannak in ka hun langhter lai.
1. Bawipa he umṭinak “Moses sinah ka um bangin na sinah ka
um ve lai tiah bia a kamh” (1:5). Israel mi hna nih Bawipa umpinak cu teinak a
si ti hi an zumhnak hrampi a si. Joseph cu Pathian nih a umpi caah thluachuah a
hmu (Gen 39 le 41:38). David zong Bawipa nih a umpi caah Saul siangpahrang nih
thah a timh lengmang nain a that kho lo, a hlawh a tling peng (1Sam 18:14).
Pathian nih a umpi caah Siangpahrang kut in a luat, Pathian umpi cu himnak le
teinak a si ti kha an pomning a si. Israel siangpahrang minthang Solomon zong
Pathian nih a um pi caah a liannganmi a si (2Chan 1:1; 2Siang 18:7).
Bawipa umpinak hi nihin zumtu kan ca
zong ah kan teinak taktak a si. Psalm 124nak ah kan hmuh bantuk in Pathian hi
kan leiah tang hlah sehlaw, Pathian hi kan sinah um hlah sehlaw teinak hmuh cu
chimlo, a nun hmanh a nung kho hnga ding kan si lo. “Pathian cu kanmah lei a
tan/um ahcun aho nih dah an kan doh khawh lai?” tiah Rom 8:31 ah kan hmuh. Cu
lawng a silo, mi vialte khamh ding le luatnak petu dingah vawlei ah a tummi
Jesuh cu “Emmanuel” tiah min sak/pek a si. Pathian umpinak hi khamhnak a si kan
ti khawh. Cu Pathian umpinak cu zumtu hna i kan teinak taktak cu a si.
2. ~hawng ngai le ralṭha ngaiin umnak (1:6) Ralṭhat hi ral teinak a si. Mi
ralchia nih teinak an hmu bal lo. Cucaah, ral a do ding, ral a tu ding Israelmi
cu Pathian nih, “~hawng ngai le ralṭha ngai in umding in” Joshua 1:6 ah bia a
kamh hna. Joshua cauk lawngah silo in Pathian nih Israelmi hna cu ralṭhatnak
ngei dingin atu le atu a chimh lengmang hna. Deut. 20: 3-4 “Maw Israel, thei
tuah u, nihin cu nan ral doh awkah raktuknak hmun cu nan phan dengmang cang;
nan lungder hlah seh, ṭih hlah u, a ther zong ther hlah u, anmah kha ṭih hna
hlah u; zeitintiah teinak cu in pek hna awk le nan ral cu in dohpiak hna awkah
nannih sinah a kalmi cu Bawipa nan Pathian cu a si” tiah a ti.
Pathian rian kan ṭuannak le thawngṭhabia
karhternak lohma kan lak cuahmah lio ahhin ralchiat a ngah lo, ralchiat ahcun
Pathian duhnak kan tlinter kho hnga lo i, Pathian dawtnak mi tampi nih an hngal
kho hnga lo. Cucaah, Paul nih Timote sinah a chimmi cu, “Pathian nih a kan
pekmi thlarau nih cun mi ralchia ah a kan ser bal lo” a ti (2Tim 1:7). Cun, Heb
13: 5b-6 ah kan hmuhmi cu “Zeicatiah Pathian nih, kan kaltak bal hna lai lo i
kan hlaw bal fawn hna lai lo, a ti. Cucaah kannih cu kan ralṭha u sih law,
Bawipa cu a kan bawmtu a si, zeihmanh kan ṭih lai lo, tiah ti hna usih” ti a
si. Nifatin kan nunnak lamthluan ah “Ralṭhat” hi Pathian nih teinak kan hmuhnak
dingah a kan cahmi bia a si ti hngal hna usih. Amah belte, Lai holh ah “hruh
ralṭhat” ti khi cu Pathian nih a kan duhpiakmi ralṭhat a si hnga lo.
3. Orhlei le Keh lei ah piallo, i merlo “Khua zeika na kalnak hmanh ah khua awng
na pemhnak hnga orh lei, keh lei ah i mer hlah” (1:7) Zumtu cu hmailei zoh in
ding te in a kal ding kan si. Cucu Pathian duhpiakmi a si. Pathian kuang a
phurtu caw hna zong paw pah lengmang in an kalnak ding lam te kha an zulh,
orhlei ah siseh, kehlei ah siseh an i mer lo (1Sam. 6:12). Pathian tinhpiakmi
le kamhmi hmun phakkhawhnak ding ahcun keh lei le orh lei ah pial lo te in Amah
Pathian zoh in hmaiah kal thluahmah hi a biapibikmi a si.
Khual lam ah a keh, a orh a pial pah
lengmang i duhsalam in nun a hmangmi cu hawi phak caan ah khua an phan kho
ballo. Siangngakchia zong sianginn kai pahin a phunphun a tonghtham i, a lam in
a pial pah mi cu catang sang an phankho bal lo. Chawlethalnak zongah zu le sa,
nu le nuamhheihnak a phunphun he a kemhchih mi cu tlamtlinnak taktak an ngei
kho bal lo. Cucu vawlei kalning bak a si. Kan zumhnak kong zongah pial pah,
kemhmi ngeih chih a ngahlo. Kih ah kih lawlaw, lum ah lum lawlaw kha Cathiang
cawnpiaknak bak a si. Cucaah, “PIAL LO” hi “Khua-awng kan pemh i teinak kan
hmuhnak dingah” a biapi taktakmi a si.
4. Pathian bia chunzan in ruah le
tuahnak “Hi phungbia
cauk nihhin na kaa kha chuahtaak hlah seh. Sihmanhsehlaw, a chungah aa ṭialmi
vialte ningin tuahawk ah ralring tein na umnak hnga, chun zan in mah cucu na
ruat lai a ti” (1:8). Hi he aa pehtlaimi Bible ca caang tampi an um: Psalm
1:2 “An i lawmhnak cu Bawipa nawlbia tu ahkhan a si i, cu nawlbia cu chunzan in
an ruat”. “Na kalnak kip ah Amah kha hngal law, Amah nih na lam a tluanter lai”
(Phungthluk 3:5). Biakam thar zong ah hi he aa pehtlaimi Bible ca caang tampi
an um, tahchunhnak ah inn satu bianabia Matt. 7: 24-27 zong hi Pathian bia a
ruat i a tuahtu nih teinak a conak le Pathian bia a thei nain a tuahlomi cu
sunghnak a hmuhnak a si. Cun Luke 8:21 ah Jesuh nih ka u le ka nau a timi hna
zong Pathian bia kha a thei i an theih bantuk in a tuahmi paoh kha an si ko.
Cun Johan 13:17 ah Pathian bia (or) Biatak zulh hi lunglawmhnak a si ti fiangte
in hmuhkhawh a si. Cucaah, “Pathian bia chunzan in ruah le tuahnak” hi kan i
lawmhnak, luatnak kan hmuhnak le teinak kan conak asi hrimhrim ko tikha Joshua
1:8 lawngah silo in kan Cathiang cawnpiaknak a si tikha kan hmuhkhawhmi
asi.
Biadonghnak:
Kan thlihran ruangah Pathian kan philh
ahcun cucu zawtnak kan in taktakmi nakin ṭih a nung deuh. Pathian kamhmi,
tinhpiakmi kan Canaan (zungzal nunnak, vanram) kan cokhawhnak dingah lampi ah
harnak, retheihnak, temtuarnak le donkhantu thil tampi a um ko. Ahlan zong ah
an rak ton, atu zong ah kan ton i, hmailei zong ah an ton rih ko lai. Cucaah,
Joshua hmang in kan dohmi kan teikhawhnak ding ah, Pathian nih bia a kan chimh
i hngalhter a kan duh vemi cu:-1. Pathian umpinak thei zungzal usih, 2. Amah
Pathian thawng in ṭhawng ngai le ralṭha ngai in um ko hna usih, 3. Kan i tinhmi
hmun Canaan (Vanram) kan phak hlan tiang dingte in Pathian zoh in kal hna usih
(Keh, orh pial kan Pathian nih a kan sianh lo), 4. Pathian bia chunzan in a
ruatmi le a tuakmi si usihlaw cucu i nunpi in tuahkhawh i zuam hna usih. Amen…
Hi cabia hi HBA
Hmurka Vol. 18 No. 2 June (Pur), 2020 chuak chung in tar chinmi a si.
Advertisement
EmoticonEmoticon