Pu Hrang Nawl. (1934-2004)
Pu Hrang Nawl cu:
- Chin mi lakah kum no bik, kum 21 in Member of Parliament (အမတ္) a hmu hmasa bik a si.
- Chin mi lakah ‘Chin National Organization (CNO) Party ‘cu Capt. Mang Tung Nung te Vumthu Mawng he a dirh hmasa bik a si.
Hrang Nawl cu Rev. Van Lo (A tuanbia hika hi click law rel khawh a si) le Pi Sui Fam nih Sihhmuh khua ah 1934 kum August 7, cawn nihnih ni ah an hrin. Amah cu unau pahra chungah pathumnak a si i upa bik cu Rev. James Sangawi a si.
An pupa thawkkehnak cu Hausen khua chuak an si i Pu Ṭial Hngak, Darkhuahchung nih Vanmual khua cu a tlakpi hna. Mah khua an um lioah cun Darkhuahchung nih cun Zokhua pa an rak thah i mah thawng cu Zokhua mi nih an theih tikah ‘Vanmual khua cu kan ṭhio lai,’ tiah an i ceih.
Mah thawng cu Vanmual khua mi nih cun an theih i, ‘Zokhua ral cu kan tuarh ṭung hna lai lo; khulrang in kan zaam ah a ṭha lai,’ tiah an ti i Darkhuah phunchung hruaitu Pu Tei Ceu nih a pawhpi hna i Thantlang khua taw Lahvakam ah an um. Tlawmpal an um hnuah Pu Tei Ceu le a hawile nih Thantlang bawi Pu Za Huat sinah an kal i an konglam vialte an chimh dih hnuah a ram (Thantlang ram) chungah umnak nawl an hal.
Pu Za Huat zong nih cun a zaangfah hna caah Sihhmuh ramchung, Sihhmuh khua ah tlaknak nawl a pek hna caah a rannak in Sihhmuh khua ah cun an i ṭhial. Mah an i ṭhial caan cu 1860 kumchung hrawng ah a si i atu Sihhmuh khua khi an tlaknak in kum 150 (2010-1860) hrawng ceo a si rih.
Senthang mi phun an si caah Japan ral tiang cu an khuachung ah Senthang holh an hmang. Vanmual khua zong cu Darkhuahchung an ṭio hnu cun an um thla a tlak ti lo caah an hruaitu Hram Cem (Lian Nawn fa) nih Sakta bawi sinah umnak khua a va hal i Buanlung ah umnak nawl a pek hna caah Buanlung khua ah cun aa ṭhialpi hna i Vanmual khua cu khuarop ah a cang. (The History and Culture of Zokhua, page 39 ).
Sihhmuh khuatlatu Pu Tei Ceu fa ah Pu No Tiam, Pu No Tiam fa ah Rev. Van Lo (Van Tum), Rev. Van Lo fa ah Sang Awi le unau pa kua an si. Amah cu thla tling loin a chuak i a nu le a pa cu an lungre a thei ngai nain thla sarih hrawng a hung ti ve tikah a hawile nakin a lom deuh ngaingai.
Amah cu a hawile ngakchia dang bang khuachung le innlak ah leenvah i leente i celh hi a hmang lo; inn ah amah lawng zong um hi a hmang. A huam bikmi cu keicangh hi a si.
Hrang Nawl cu Farrawn Primary siang inn in tang hnih a awn hnuah Japan ral a tlung i ca cu cawn khawh ti loin a um. Japan ral a dih hnu 1946 kum ah Kanan camipuai an tuah hna i a awn caah Farrawn Private Middle School ah Mirang ca tang li a cawng. Farrawn sianginn cun tang sarih cu a awng i Hakha High School ah tang riat a kai.
Tang riat cu a awng i Farrawn sianginn ah sayate an bau tuk ruang ah tang hra cawng loin saya rian a ṭuan i 1950-51 kumchung lawng a ṭuan i 1952 kum cun Hakha ah tang hra a kai ṭhan. Tang hra a cawn lioah Hakha sii-inn ah cazi rian a ṭuan.
Cazi rian a ṭuan lioah Hriphi Middle School ah JAT rian a lawng i a sok i mah rian ah cun aa ṭhial i 1953-54 kumchung a ṭuan. Mah J.A.T. a ṭuan ahhin kum 20 lawng a si rih.
Hriphi khua i rian a ṭuan lioah Saya Thla Awr he Christian Endeavour (C.E.) zong an rak thawkpi hna. Tingtang tum le hlasak zong a zuam ngaimi a si caah Khrihfa mino nih an rak i bochan ngai.
Kawl ram i uknak cu Democracy uknak chan a rak si caah 1956 kum ah Member of Parliament (MP) i cuh ve dingin saduhthahnak a ngei ve i a rian cun a chuak i a cawl cang ngai.
Hakha pengchung (Thantlang telh in) Mekuang hmun 3, (Deputy hmun khat le Nationality hmun hnih) ah thimnak cu an rak tuah. Deputy MP ah cun Pu Lian Ṭhum a si i Nationality caah cun Pu Ral Hmung le Pu Hrang Mang an rak si.
Hrang Nawl cu Pu Hrang Mang cuh dingin aa tim. MP cu aa cuh ve i a chim bikmi bia cu,” Mee nan ka pek ahcun mi zapi ṭhanchonak, mizapi ṭhatnak ding, rian ca i rianṭuan kha ka MP rian cu a si,” tiah a chim bikmi cu a si.
Pu Ro Thang he an ṭangṭi i Ro Thang te chungkhar le Pu Kap Dun te chungkhar le dawtu dangdang hna nih a herhmi tangka cu an bawmh cio. Pu Ro Thang nih Pu Lian Ṭhum le Pu Hrang Nawl nih Pu Hrang Mang cuh ding cu an i tim ko.
Pu Ral Hmung tu cu cuh tu a ngei lo. 1956 kum April thlachung ah i thimnak cu hun tuah a si i Pu Ro Thang le Pu Hrang Nawl cu MP ah an hung chuak dut ko. Pu Hrang Nawl cu MP a chuah ah kum 21 lawng a si i Chin ram lawng si loin Vawleicung record ah a sang bik; kum no bik in Parliament a hmumi a si.
Pu Hrang Nawl cu MP a hmuh hnu cun election returns a tuah dih hnuah Yangon khua ah Minister Za Hre Lian he an kal. Amah cu duhtu tampi a ngeih bantukin huatu le nahchuahtu zong nep na lo an rak um ve.
Amah nih MP si biakamnak (swearing) tuahnak le session kainak zong a tuah ve ko nain a ziarngeitu nih rap an chiahmi cu a pelh i ‘election’ returns na tuahmi a ning-cang a hmaan lo,’ tiah sualphawtnak a tong. Rapchiatu nih cun chimrel piak awk a ṭhamite a si ko nain, ‘cei ko seh,’ tiah a lung in a nihchan. Cucaah 1956 kum ah MP sinak in phuahnak (disqualified) a tong.
Pu Hrang Nawl cu MP in disqualified tuah a si cang caah 1957 kumchung ah Capt. Mang Tung Nung le Vumthu Mawng he tiah Tedim khua ah an i tong i Chin National Organization (CNO) Party an dirh.
1960 kum ah MP thim ding caan cu a hung phan i Deputy caah Pu Ro Thang he an i cuh i Pu Ro Thang nih a tei. Mah election tan ah Pu Ral Hmung cu Pu Thang Sun nih a cuh i a cuhtu Pu Thang Sun nih taza a cuai caah an pahhnihte cun disqualified an tuah veve hna caah Pu Ral Hmung rak hmuhmi Nationality Constituency MP zaka cu ruahlopi in a hung lawng ṭhan i thimṭhannak (by election) an hun tuah.
Pahsahpalah Party in Pu Ṭhio Ling le CNO party in Pu Hrang Nawl cu an hun i cuh ciammam i Pu Hrang Nawl nih a tei i 1960 kum August thla chung in MP ah a cang ṭhan. A sinain 1962 kum March 2 ni in General Ne Win nih Uknak a hun chuh hna caah Pu Hrang Nawl cu MP cun a ṭil ṭhan i a cau ko.
Pu Hrang Nawl cu MP cun a ṭilh cang caah zei rianṭuan awk a ngei ti lo i ‘Ka zah pi lo’ timi cauk a ṭial i a dih hnu 1963 kumchung ah Hakha ah a tlung. Hakha a phanh hnu cun a hlan i a ngaknu ṭhing Sayama Sui Thluai cu a hal i 1963 kum June 22 ni ah Rev. E. Mang Kio Thang nih Hakha Biakinn ah kutsihnak a tuahpiak hna. Mah hnu cun Pu Hrang Nawl le Sayama Sui Thluai nih innchungkhar an hun dirh cang. 1964 kum January 6 ni ah fanute an ngei i a min ah Bawi Cin an sak.
General Ne Win Cozah nih 1963-64 kum chung ah dawr thil vialte chuhnak le tangka thahnak hna a run tuah dih tikah Kawl ramchung minung vialte an thin a hung dih nain zeitin tuah awk a ṭhat lo caah Pu Hrang Nawl cu 1964 kumchung ah thil umtuning hlathlai ding ah thlite in India ram ah a kal.
India ram i a va phanh tikah Pu Ral Hmung le Pu Ro Thang he an va i tong. An pathum bia an va i ruah i an lung an i ton lo ruang ah rian an ṭuanṭi kho lo. Pu Hrang Nawl cu India ram Calcutta ah a kal i 1964 kum April 18 ni ah America palai pawl cu a va ton hna.
‘Hriamnam cu kan in bawm kho lai lo na in hriam-nam zuartu he cun kan in pehtlaihter khawh hna lai,’ tiah an rak ti i a kir.
Pu Hrang Nawl Calcutta a va kal karah Teddim in Lt. Col. Son Khaw Pau le Chin Affairs Council Chairman Pu Son Cin Lian zong minung 87 he India ram ah cun an rak zaam ve.
Pu Hrang Nawl cu Hakha ah a hung tlung ṭhan i amah zong anmah sinah aa tel ve cang rua, tiah an ruah caah cozah nih tlaih dingin an rak bawh. Hakha Vuanthok Pu Run Ro Thang nih, ‘Khua zeihmanhah na kal kho lo,’ tiah house arrest a tuah.
Amah cu a thlite in Falam ah a kal i Pu Za Hre Lian le Pu No Zam cu ralhrang (သူပုန္) thawh awkin a va sawm hna nain an duh lo i Hakha ah a rak kir ṭhan. A thaizing ah, ‘Hrang Nawl rak tlai u,’ tiah thirhri ca a tlung i Bo Cung Ling nih, ‘Na zaam lo ahcun kan in tlaih cang lai,’ tiah a ti caah Pu Hrang Nawl cu a nupi le a fanute kaltak in 1964 kum June thlachung ah India ramlei ah a zaam.
Pu Hrang Nawl cu Aizawl in Imphal ah a lan i Pu Son Cin Lian te cu a va ton hna. Mah hnu cun Calcutta ah a va lan ṭhan i American palai a va ton ṭhan hna. “Hriamnam cawknak cu kan in tuah piak ko lai” tiah an rak ti ṭhan.
Mah karah cun Pu Ral Hmung, Pu Ro Thang le Pu Hmun Hre zong an rak zaam ve i Shilong ah an phan. Pu Ral Hmung nih, ‘keimah hi Chin Minister ka si; Chin ralhrang (tupung) hruaitu ka si; tiah India cozah cu a rak chimh hna.
American palai nih, ‘Pu Ral Hmung nih Chin tupung hruaitu ka si a ti caah va tlung law va i kom hmasa u,’ tiah an ti caah Pu Hrang Nawl cu Shilong ah cun a rak tlung i Pu Ral Hmung te he cun an i tong.
An i tinhmi le an duhnak aa khah lo caah an i ṭhen i Pu Hrang Nawl cu Pu Son Cin Lian te sinah a kir i Tuisen Camp ah an i tong . Meeting an tuah i Pu Hrang Nawl cu hruaitu ah tiah Pu Son Cin Lian nih a ti nain Pu Dam Khaw Hau a hna a tlak lo caah Pu Hrang Nawl cu Camphai camp ah a rak kir.
Cu tikah Lt.Col. Son Khaw Pau nih Pu Son Cin Lian cu, ‘Hrang Nawl sinah nang va kal chung law kei zong ka ra ve lai,’ tiah a ti i Hrang Nawl sinah cun a kal.
Pu Hrang Nawl sinah cun American CIA sinin ca a phan i, ‘Kawl tangka in hriamnam nan cawk khawh,’ tiah an ti, an i lawm ngaingai. Mah lioah cun Manipur mi Pu Tun Khaw Pum cu Bangladesh ram in a hung phan ve.
Amah cu India a domi a si i Pakistan sinah bawmhnak a hal ve. Pakistan nih ‘ralkap training kan in tuahpiak hna lai’ an ti caah Lt. Col. Son Khaw Pau le Hrang Nawl cu a chimh hna i Lt. Col. Son Khaw Pau cu ralkap 30 he Pu Tun Khaw Pum nih cun kalpi ding an si.
Cozah cu an tuah i Prime Minister ah Pu Tun Khaw Pum, Defence Minister ah Lt. Col. Son Khaw Pau le Foreign Minister ah Pu Hrang Nawl tiah ṭuanvo an i phaw. Son Khaw Pau cu Pakistan ah training cu ralkap 30 he a va kai.
Pu Hrang Nawl cu Camphai ah a um i khua caan ah Thingsai khuapawng i an camp cu a va vehpah tawn hna. Mah lioah cun Pu Son Cin Lian te pawl cu Pu Dam Khaw Hau hruainak cu an duh lo ruangah an dihlak in Pu Hrang Nawl sinah cun an rak i fonh caah Pu Hrang Nawl te cu thazaang an ngei ngaingai.
Cucaah Chaklei Chin ram Hakha, Falam le Tedim cu kan tuk lai, tiah Pu Hrang Nawl nih a ti. Cucaah 1965 kum February 17 ni zing arkhuang ah ralkap 20 nih Rih camp cu an nam i fawite in an tei hna. Meithal zun 16 an laak. Anmah lakah Hai Pum bel palik sentry cawngpa nih a kah i a thi.
Mah hnu cun 1965 kum March 5 ni ah Hakha le Tedim tuk ding an i tim ṭhan i Tedim cu Bo Thual Zen he a ralkap le Hakha cu Pu Hrang Nawl le a ralkap hna nih tuk ding an si caah Pu Hrang Nawl le a ralkap 20 hna cu March 4 ni ah Tiṭa an hung phan.
Zanriah an chuan lioah Hakha Khuathar mi Pu Sa To nih, ‘Nan sinah ka kal ve lai,’ a ti hna caah an sinah cun a kal ve. Khuathar an luh laiah khua a tuan tuk i an i din; Sa To zong cu aa din ve rua an ti cu, anih thlite in a rak lan i Major Kep Lo a hung chimh.
Maj. Kep Lo nih palik zung ah report a pek hna i palik cu redi te in an rak um. Pu Hrang Nawl nih a ralkap cu phu 4 ah a ṭhen hna i palik zung cu an hun nam. Palik cu redi te in an rak um caah an tei hna lo i Rfm. Thang Khan Kap an khen i a thi .
Rfm. Suan Do Nang zong a ke ah an hliam i Pu Hrang Nawl le Commander Neng Khan En nih an zaam pi i Dr. Kam Za Cin sinah an luhpi nain a cohlan hna lo caah an lekpi ṭhan i Khuabe ah an kaltak. Pu Hrang Nawl le a ralkap hna cu an le i Thingsai camp an hung phan ṭhan.
Pu Hrang Nawl cu Thingsai camp a hung phanh ni tlawmpal ah India cozah nih Aizawl ah an auh i a kal colh. Mah lioah cun Lt. Col. Son Khaw Pau nih, ‘Hung kan la seh,’ tiah bia an cah i Mualbawk ah a hung laak hna.
A va laak hna i Son Khaw Pau he cun an i tong. Son Khaw Pau nih, “Chin ram ah Independence kan thanh lai i Kawl he India he kan doh hna lai,” tiah a chimh. Pu Hrang Nawl nih, “Zeitindah Kawl hmanh kan tei hlanah India cu kan tuk khawh lai; umnak hmanh kan ngeih ṭung lo, a si kho lo,” tiah a leh.
Khua leng ah an chuak i mah bia cu an ceih. An ralkap nih mee an thlak i Pu Hrang Nawl lei ah an thlak dih caah Lt. Col. Son Khaw Pau cu Defence Minister cun a phuah i a ralbawi thilthuam a phawihter i an i ṭhen.
1965 kum ah India Prime Minister cu Indira Gandhi a si i Kawl ram Yangon khua a ra tlawng. General Ne Win nih, “Na ramchung um Chin ram ralhrang hruaitu hna na ka tlaihpiak lai,” tiah a cah.
Pu Hrang Nawl cu Pu Za Ngen dawr ah Pu Za Ngen nih chaw a dawrter. Pu Hrang Nawl cu a khuasak a har tuk caah Pu Za Ngen dawr i a ṭuan nak cu a si.
Ni khat cu Aizawl District Commissioner pa nih, “Pu Hrang Nawl cu tlaih ding na si cang,” tiah a rak chimh caah a rannak in Shillong ah a zaam. A kal lioah an i citmi an motorcar accident a tong i a hmaiha zong te an tlong dih. Ṭha lote in a hliam i sii-inn ah an chiah.
Mah lioah cun India CID nih sii-inn ah cun an hung tlaih i thla l0 thong ah an thlak hnuah Kawl ram ah an kuat. Gen. Ne Win cozah nih a bia ceih loin kum 8 thong ah an thlak.
Hremnak a phunphun a tuar; thongchin tiang ah an chiah i ceu hmu loin, chun le zan si hngal loin ni tampi an chiah. Pu Hrang Nawl cu a thong tlaknak in kum 7nk ah a nupi Sayama Sui Thluai nih, “Bawi Cin pa cu ka awr kho ti lo,” tiah a chungkhat sinah a theihter hna. Rev. Sangawi nih, “A mawh hrimhrim lo,” a ti.
Pu Hrang Nawl cu 1974 kumchung ah a bia ceihpiak awkah Mandalay thong in Hakha an phanhpi. Pu Hrang Nawl cu Hakha a phan lai an ti ni cu Hakha pi amah don ah an chuak cio. A hri le a hrengte he cun an hun phanhpi i tampi nih an ṭah.
Asinain hraphria tuk in a kaltakmi hna nufa hna muihmai le aw-aan cu an khuahte in a de ruam ti lo. A bia cu mah kumchung ah cun an ceih i luatnak degree an pek. Asinain Pu Hrang Nawl cu thonginn cun a luat ni cu innṭinnak hmun hmanh ngei loin a um.
Pu Hrang Nawl cu thong cun a luat cang nain innchungkhar caah tlam a tling ṭhan ti lo. Leengleh tlangval nunning a phan hoi cang. Nupi ziaza ṭha le cathiam nu hi cu a tuaktan ti rua lo.
‘Ziaza le hruh cu remh khawh a si, muichiat cu remh ṭhan khawh a si ti lo,’ tiah a rak chim tawn. Cucaah maw a si hnga zeidik, Sakta khua mi Nu Sui Hi cu 1976 kumchung ah a ṭhit ko. A rak tuakning in le a ruahning bang ziaza le hruh cu a remh khawh ti rua lo ta.
Khuasak tintuknak ah amah tu lungthu tappi le cawidan tlaitu le umkheng te ṭawltu ah a hung i cang. Culengah nau-ek, naupuan le thil dangdang sutu ah a buai peng. A mui tu cu ṭamh hau loin a chunchun le a zanzan in aa dawh peng ko.
A chimning le a ruahning bang thil a kal kho ti lo. Cucaah a Khrihfabu (The Church) upa pawl nih 1999 kumchung ah an ṭhen hna i pahmei in a voihnihnak a um ṭhan.
An i ṭhen hnu 2002 kumchung a fapa Van Tum nih tang hra a cawn lioah a thihtak ṭhan i ‘Saupi nun zong ka zuam ti lo,’ tiah a lungfah tuk ah a chim. A chim bantukin kum sau a nung ve ti lo; 2004 kumchung ah pahmei dirhmun in ruak suannak inn hmanh ngei loin a chan a dong.
Pu Hrang Nawl cu chungkhar pawcawmnak ruah ah 1978 kum in Mizo ram Aizawl khua ah har ngaiin khua a sa. Amah kutke ṭan in lakphak dawr a tuah. Puan aa menh i lakphakti cawh le changreu ser ah lusam hngal loin khua a sa.
Hrang Nawl uah fah le ruamkai na lakah, hmette in tuhmui le namtong tlai bal lo, tappi umkheng le mah rawl einak pakan taktak hmanh a ṭawl bal lomi minung nih, cu bantuk rianhrang ṭuan cu vun zoh ahhin thin maw a ṭil maw thin dik a hung.
Pu Hrang Nawl cu a chuah hlan in Khrihfa a si cang. Zeicahdah tiah a pa cu Thantlang peng ah Khrihfa a si hmasa bik a si leng ah Pastor rian a ṭuan hmasa bik hmawngṭhiamtu a rak si caah Khrihfa a sinak a muru cu a lungchung ah a umpeng i Baibal le Khrihfa minthang hna tuanbia rel ah a kaa a thaw ngai i Pu Hram Tlai ṭhenhmi ‘The Norman Christian Life’ cauk cu a rel lengmang i ‘Hrinṭhannak’ taktak cu a vun hmu.
Cucaah a hrinṭhannak in kum riat hnuah ‘The Church’ timi ‘Khrihfabu’ ti min bunh in 1992 kum ah buthar cu a hun dirh. Mah hnu cun Pathian bia ceih le cawnpiak lawnglawng a kaa thawtnak bik ah a hman cang.
Tang ruk a rak cawn lio i solo a rak sakmi ‘Porhlawt le ruamkainak vialte; Atu zei ah ka rel ti lo,’ timi hla kha hmang in Pathian nih a auhnak hla ah a cang taktak ko. A hlan i a nunning hna kha cu a fih in a fih ko cang.
1997 kumchung ah a pa Rev. Van Lo Diamond Jubilee tuahpiak ding a hung si cang i a chimmi bia cu, ‘Van Lo sunparnak le thangṭhatnak caah Jubilee tuahpiak a hau lo. Pathian sunparnak le thangṭhatnak lawng tuah ding a si ko. Kei cu Van Lo conglawmhnak le sunlawihnak hmun ah cun kaa tel lai lo,’ tiah a ti.
A pa Jubilee ah i tel cu chim lo a fale vialte zong kal a thlauh hna. Pu Hrang Nawl cu biachim a thiam i a dang a nal caah Baibal lei cawnpiaknak le ‘The Church’ timi kong fianternak ah a muru taktak a khen khawh lengmang caah a Khrihfabu cu an karh lengmang.
Chin ramchung lawng si loin Mizo ram in Kawl ram tiang zumtu hawi tampi a ngei. Chin ramchung ah khua 22 ah zumtu Khrihfabu a ngei. 2002 kumchung ah Kalaymyo ah cawmpiaknak inn pakhat a sak i cawnpiaknak cu a thih tiang a ngei.
Bik-Awi theology tiah a aupi lengmang. “An chim lengmangmi hi ‘kan palh diam’ ti an hngalh lo ahcun biatak an hngal kho lai lo,” tiah a ti. Pathian Thawngṭha lawng chim ding a si. Bu hi sual a si, Christmas a hmaan lo, cheuhra cheukhat pek hi a hmaan lo, tiah a cawnpiak hna. ‘Chin mi nih thih hnu i ruakṭamh kan hmanmi zong hi a hmaan lo,’ a ti.
Pu Hrang Nawl cu Mizo ram um a Khrihfabu veh le cawnpiak ah 2004 kum February thlachung ah a kal. Jeep a kalmi a um lo caah Motor-cycle citphirh in Kalaymyo cun a pok i Ṭio tiang a kal.
Motor-cycle nih a hlawhsaih le thli nih a hranh tuk caah kiktlaih dam lo nawn khin Ṭio cu a phan. Cu bu cun Jeep in Camphai ah a lan. Camphai khua zongah cun dinh loin a chunchun le a zanzan in a Khrihfabu cu a cawnpiak hna. Kal aa timhmi khua Aizawl lei kalnak ding ca zong a hawile nih tlamtling te in an tlangtlak piak dih cang.
Mah a kal lai zan i a cawnpiaknak a dih cun zuninn ah a va kal i a tha a dih caah a tho kho ti lo i cuka ahcun an va hlawm. A zual ngai caah Aizawl lei ah kal ṭhan loin Kalaymyo leitu ah kir ding in an ruah i Ṭio ah an vun chiah.
Ṭio in an tunu Thla Sung nih, ‘Ka pu Hrang a zawt a zual tuk i nihin kan vun tlunpi lai,’ tiah Kalaymyo leitu ah phone in a vun chawnh hna. Kalaymyo lei tufa, chungkhat pawl le a Khrihfabu pawl cu an lau ngai i khua a phunphun an rak khang.
February 28 zan suimilam 8 ah an phan i a umnak a inn ah an chiah. Siizung panh cu a duh lo caah inn ah cun an thlopbul. Nupi um lo, fale nih le pa duhning in an thlopbul thiam lo. Kalaymyo khi tluk khua linsa ahkhin a khua a sik i a ti a hal tawn.
Amahte in a tho i mei kau aa tim. Thing tihchom hmanh um loin muipadap khualeng ah amahte in thekhreu kawlchom in mei cu aa kau i a khua a lum hin a it tawn. 2004 kum October 1 ni ah Dr. Hmuh Thang nih, ‘Na cuap a ṭha ti lo.
Yangon siizunglei na panh a hau,’ tiah a ti caah October 2 ni ah Yangon ah an kalpi. Siibawite nih, ‘Cuap khensar a si i electric in em a hau,’ an ti caah electric cun an em. Tlawmte a hung ṭha deuh bang a ti caah Pu Zatu te inn ah an ṭinpi.
Tlawmpal a um hnuah a zual ṭhan i Insein siizung ah an lekpi ṭhan. A zual deuh lengmang i November 22 ni tiang cu bia a chim kho nain 23 ni cun hmurkaa a ngei ti lo.
Hnabei dong a si cang caah November 25 ni ah vanzuanglawng in Kalaymyo ah an zuanpi i a inn ah an phan. Hmurkaa ngei ti lo cun a thaw lawng zoh a si i December 1 ni zanlei suimilam 3:30 pm ah a nunnak a dong.
Pu Hrang Nawl ruak cu Hakha ah vui ding, tiah an khan caah December 2 ni zing ah Hakha khua a u Rev. Sangawi inn ah an phanhpi i a ruak cu an suan. 2004 kum December 3 ni ah a fapa David Van Tum thlaanpawng Nawi lam thlaanmual ah an vui.
cc: Miroling Hrang Nawl, page 2-29.
Lungtak in Kaan dawt ko
A phuahtu : Hrang Nawl. (1951-52)
Na lungherh in sam bang ka ṭhen hmanh law,
Dawtu lo cun ka tar bal lai lo.
Kha vial bia hnu i laam bang nai heer hi,
Vun ruat law na lung a ṭha lai lo.
Lawm in leengṭi kan rak si.
Nang lo ni khat leen har ka ti lioah,
Ni le thla kum luan i ṭhen lai hi.
Na chimmi ai dang na ruahmi ai dang,
Na ti kha na lungtak maw ka dawt.
Kei nih hngalh loin lungthin fak len in,
Lungtak in kaan dawt ko ka rak ti.
An chim Adam bang in nangmah ruangah,
Ka ruah lo zong tampi ka ruah tawn.
Siseh hi bang in lung nai herh hnu cun,
Kei zong lungfimnak ah cang ko seh.
Dawtnak bianemte ka rak chim lioah,
“Kaan zum lo e” na rak ti lo maw?
Nak nain a rang na rak ti lioah,
Kei nih a rang ngai ah kai rak ruah.
cc: Miroling Hrang Nawl, page 183.
Hrang Nawl an phuahmi Lai hla. (Ṭhutpum aw). (59-61)
Hrinhniang lung phang hlah law hlan vaal par bang liam lai
Thil bang ṭhum lai hna zei kar ti hlan,
Thlataang vaang le Deirel chuak nawlh ṭhan te lai.
Lairawn zanga lakah pa a chuak nan um lo maw?
Lungṭhul lo Hmetang ṭa run toi ah,
Biahnok nih la bang zel lio.
Tluang tonnak Cinrung khua tichum hon hngin lo cu
Lei tawng lo chimthli hran bang na min,
Tluang zeizat maw Kawlmang capar sang lan lai.
miroling Hrang Nawl, page 287
A cunglei ca hi Sayaci Dr. Bawi Hu nih Chin Hmaisuang Hna tuanbia Section 1 chung in kan lak chimmi a si.
Cattialtu Sayaci Dr. Bawi Hu Tuanbia hika ahhin rel khawh a si.
Chin Hmaisuang Hna Tuanbia Biahmaitthi rel na duh ahcun Hika catlang hi click
EmoticonEmoticon