Lairam Zumtu Hmasabik Saya Pau Suan (1877-1951) Tuanbia
Saya Pau Suan cu:
- Chin mi lakah Khrihfa a cang hmasa bik a si.
- Chin mi lakah Tipil a ing hmasa bik a si.
- Chin mi lakah Thangṭha chimtu (Evengelist) hmasa bik a si. (Chin Hills Baptist Association, Civui, Hakha, 31.3.1907 ni in)
- Siyin miphun nunphung ṭha lo a rem hmasa biktu a si.
[caption id="" align="alignnone" width="749"]
Pau Suan[/caption]Kum zabu 19 hrawngah Siyin miphun nih upadi an ngeihmi pakhat cu, khua khat chung ummi siseh, phun aa khatmi ngaknu le tlangvaal siseh, i duh le i ṭhitum si hlah seh. Hi upadi a lonh i aa ṭhiummi an um ahcun ramlak ah hlonh i thah siseh, ti a si. Hi upadi ruangah khua dang miphun dang lawnglawng he rak i ṭhitum a rak si tawn.
Cu ti upadi an rak ngeih lio caan ah cun Pau Suan le Khan Cing cu an rak i duh. An mah cu khua khat chung um an si lengah cingla rualchan aa naihmi an rak si. An upadi le zulh lo ah a si kho lo; zulh loah le khua in dawi i thah ding an si fawn. An awlok a chawng i zeitin tuah aw an hnal lo. Duh le an i duh fawn; ṭhen le an i ṭhen siang fawn lo. Cucaah a zeizong khum a siah kan i ṭhium ko lai. Kan khua in dawi le kan dawi ko hna sehlaw, a thah zong kan that te ko hna seh. Kan i ṭhen siang hrimhrim lo. Thih tu kan ngamh deuh lai, an ti.
Ni khat ah Pau Suan cu vaa rap hmah awkin ramlak ah a kal i rap cu a hmah. Ruah lo pi in ṭhuro nuva a foih i an nung tein a lak hna i bawm chungah a khumh hna. Cu hnu tlawmpal ah vahui nupa a foih ṭan hna i ṭhuro nupa sinah cun a khumh ve hna. Pau Suan nih cun mah ṭhuro nupa le vahui nupa cu an nung tein inn ah a tlunpi hna i a zuat hna. Mah a zuatmi ṭhuro nuva le vohui nuva cu 1900 kum October 1 ni ah rawl a pek hna i hitihin bia a ruah hna.
Nannih cu ṭa le far chuak khatte nan si nain nu le va ah nan cang i hmunkhat ah nan um, tleeng khat ah nan ifu ṭi i lunglawm tein khua nan sa. Kei zong kham Ciang he nan nawl kan in cawng ve cang hna lai. Tu le fa tampi ngei u law thluachuak vanlut in um uh. Thingkung cung i bu nan tuahnak ah lunglawm tein um uh.
Nan ral phun zakip in luat u law lunung ngandam tein um cio u, tiah thluachuah a pek hna i ṭhuro nupa cu bawm chungah cun a vun tlaih hna i a kaa in rawl a khaih hna hnuah an nupa te cun a thlah hna. Cu hnuah vahui nupa zong cu a vun tlaih ve hna i rawl cu a khaih hna hnuah a thlah ve hna. Ṭhuro nupa le vahui nupa cu khumpher an zuang. Mah ni ah cun a ngaknu Kham Ciang he cun an i um.
Anmah cu Siyin Upadi a buar hmasa biktu an si caah Siyin miphunpi nih an huat hna. Ramlak ah dawi i thah cu an tong lo. Fapa an run ngei i a min ah Lian Zam an sak. Siyin miphunpi lakah an fapa Lian Zam cu dotla lo in a um lainak kong an ruah tikah Pau Suan te phun cu an lungre a thei ngaingai. Khua mi nih harnak an pe sual hna hnga maw cu tiah an thin phang.
Cucaah Pau Suan cu cozah bawi upa sinah a kal i khua mi nih an cungah ruahnak ṭha lo an ngeihnak kongkau vialte a chimh dih hna caah cozah bawi upa pawl zong nih harnak tong lo dingin an bawmh. Hi bantukin Pau Suan nih Siyin miphun chungah dawtnak taktak a um lo zia a hngalh fian tikah, khuazei ah dah dawtnak a ngeimi hna he i komh ding a um hnga, tiah khua a ruat.
Mah ti i khuaruahhar le vansang in a um lio ah American Baptist Misson (A.B.M) nih khrihfa sianginn tuah i Pathian Thawngṭha chim ding prokrem an ngei ti cu a theih. Mah bantuk progrem ngeih dingin khuasak khua ah Karen Saya Shwe Zan nih khrihfa sianginn tuah dingah a rak phan. Mah a phanh ni cu 1904 kum April 1 ni a si. Saya Shwe Zan nih sianginn cu a tuah i siangngakchia sinah Thawng ṭha a chimh lengmang hna.
Pathian nih misual vialte a kan dawt tuk caah a fapa pakhat Jesuh khrih cu hi vawlei cungah kan sualnak ngaihthiam awkah a run thlah. Amah a zummi paoh cu zungzal nunnak an co lai, tiah Saya Shwe Zan nih Thawng ṭha a chimmi cu Pau Suan nih a theih tikah aa lawm tuk i a dong kho lomi dawtnak ngeitu Pathian cu a nupi Kham Ciang he cun an zumh colh i Khrihfa ah an cang. Mah ni cu 1904 kum July 10 ni a si.
Cucun Lai mi lakah Khrihfa a cang hmasa bik mi an si. Cu hramthawk cun Pau Suan le a nupi Kham Ciang cu khua mi nih mi thinghmui tlukah an zoh hna i an serhsat ngaingai hna. Khua mi he an i ton tikah cil a chak na, lung in a chep na hi an si tawn. A hnu a hnuah cun khua mi zong nih cu tluk cun an serhsat ti hna lo i anmah cu Siyin Upadi pah in ṭhitumnak ca i ṭemṭawntu hri a chat hmasa bik ah an cang i neh hnuah cun duhtawk in ṭhitum khawhnak lam kaupi a sialtu ah an rung cang.
Pau Suan le a nupi Kham Ciang cu Khrihfa ah an can cang caah Saya Shwe Zan cu aa lawm tuk i Rev. Dr. East sinah ca a kuat. Saya Shwe Zan cakuat cu Rev. Dr. East nih tuan ah a rak hmu kho lo, tlaipiah a hmuh.
Hakha in Rev. Dr. East nih Tedim lei tlawnpah in Siyin ramchung cu a palpah i khuasak khua ah a phan. Cu tikah Rev. Dr. East nih Pau Suan le a nupi Kham Ciang, Thuam Hang le a nupi Dim Ko Cing hna cu 1905 kum May 2 ni ah khuasak le Thuklai harlak i a luangmi Akawm tiva ah tipilnak a pek hna. Rev. Dr. East nih hitihin a diary ah a ṭial.
"These are the first fruits in the Chin Hills and from the depths of our hearts we praise God and take courage. We have four more candidates in that District and hope to Baptist them this year. This will give us a constituency for the organization of a Church.
[caption id="" align="alignnone" width="738"]
Thuam Hang[/caption]Saya Shwe Zan cu ca a chimh dih in aa manh caan ah Pu Pau Suan le Pa Thuam Hang he khua chungah Thawngṭha chim ah an vak tawn. Cucaah zumtu zong duhsah tein an karh ciahmah. Pu Pau Suan cu Pathian a zumh hnu in Saya Shwe Zan he Thawngṭha chim ah a kal ve lengmang.
Cucaah 1907 kum September 1 ni thawk in Pathian rianṭuan aa thawk 1911 kum in Thangnuai khua ah Thawngṭha chimtu ah an chiah i Lai mi lakah Thawngṭha chimtu hmasa bik a si. Amah cu Saya Pau Suan run ti a si. Thangnuai khua ah Pastor kum sau nawn a ṭuan i a pehzulh khawh lo caah ordination a hmu kho lo.
Cucaah 1923 kum April 1 ni in Pathian rianṭuan in aa diin i a fapa Lian Zam tu a ṭuanter. Lian Zam cu Insein Baibal sianginn ah a kai i a dih tikah Tedim le khuasak ah Pastor a ṭuan Ordination an pek i Rev. Lian Zam an ti. Amah cu 1938 kum ah a thi.
Saya Pau Suan cu a dawt tukmi a nupi Kham Ciang nih 1927 kum June 22 ni ah a thihtak i a fale hna he kum sau nawn pahmei in a um hna 1938 kum May 9 ni ah Nu Son Kho Dim a run ṭhit i khua an sa.
Saya Pau Suan cu vawlei harnak tam pi a in hnu 1951 kum March 3 ni ah Pathian sinah aa diin.
A taantakmi hna a fale pawl cu-
Nu Kham Ciang he ngeihmi fale-
- Pa Lian Zam
- Pa Tuang Khaw Hau
- Pa Thang Ko Kham
- Nu Vung Ko Cing
cc: 1. Chin Christian Diamond Jubilee Magazine, page 79-80
2. Lairam mi langsar pawl le Pathian kutneh mawizia page 165-171.
Hi tuanbia hi Sayaci Dr. Bawi Hu nih Chin Hmaisuang hna tuanbia a ttialmi Section 1, kong 19 nak ca ning in kan tar chinmi a si.
Cattialtu Sayaci Dr. Bawi Hu Tuanbia hika ahhin rel khawh a si.
Advertisement
EmoticonEmoticon