VA ṬHA (Thihnak nih a kan ṭhen tiangin" timi cauk chung ta) By Rev. Carson Hniar Kio
"A ruang a ṭhat ahcun ṭheng kan donh piak i va le an ṭhat ahcun eidin a si, Bia kan sungh ahcun caan khat lawng a si i, va ka sungh ahcun zungzal sungh a si," tiah kawl nih phungtluk ah an ti. Cu caah nu ah va le hi biapi ngaingai mi a si.
Chungkhar sinak hi nunnak chung luhnak kutka ban tuk a si. Kan sem kaa tein kan tuah lengmangmi cu, inn khat, lo khat, tappi, lungthu khat in, inndang lodang, nunnak thar kan ser khawh tik lawng ahhin nunnak khual lam kan kalmi cu kan phan tiah ka ti khawh.
Tilawng a rawh rungah tikulh pakhat ah amah lawng a tangmi, Robinson Crosoe zong hi, nupi fa te loin, amah te lawng a um tikah, a caah nunnak hi lung leng ngaingai a si i, Hawikom a herhtuk hringhran ve. Minung cu hawikom le innchung le he kan um tik ah hin nunak di a riam. Hihi hngal loin pa cheukhat cu, hmanhman tein zu an ding, hmanhman te in phe an i kah, hmanhman tein an vak i, hmanhman tein an nupi an velh tawn hna. Zu din phe kah te hna cu khuazei ram hmanh ah ziaza thur hnawm le ziaza ṭha lo an ti dih lawng si loin, nupi le fa he nuam tein eidinnak ruat loin mah or lawng ruah a si caah, va ṭha zia cu a si hrimhrim lo.
Zu din lo le phe kah lo, zan vah hman lo hna lawng hi va ṭha zia za cu an si lo. A dang tam pi a um rih. Veikhat cu nutung pathum an i hmur pumh hna. Pa Lian nu nih a thawh i, "Aize, Ngun te nu, cu ngai an angki ṭhatte ngai cu dah, tu nai hrawng ah dah ngai mah bantuk thil hi Hakha dawr pawl ah a chuah ka theih lo," a ti.
"Zei Hakha dawr nenmam cu hen, Ngun te pa Yangon a kal ah khan hme cu, amah hmanh zei thil cawk lo tein keimah lehlam a van ka cawk piak cu," tiah uangthlar ngai in a hei leh. Hi ti hin kan nih kan pa zong nu thil hi a ruah i, kan ngeih ikpak caan ah cun nu thil ca i phaisa hloh hna hi a hnem hrimhrim lo. Kei mah nak in ka duh mi phun le ka tlak dingmi thil hna hi a thei deuh," tiah Pa Lian nu zong nih an pa a dawtnak cu a chorh va hna.
Mah ti i, Pa Lian nu le Ngunte nu nih an va le an dawtnak hna an ceih i, tawrh a chuah lo lio ahhin. Nu Iang nu cu a hawi le sin ah zeihmanh chim awk a ngei ve lo. A mitthli zong in a hai dih. An nih caan ahkhin kam pau suarsar lo in, zak… tiah a va ni ve tawn.
Nu Iang nu hi an pa nih a dawt ngaingai ve ko. Zeitik hmanhah aw ka sang zong in a chawn bal lo; Nan thil duh cawknak ah tiah phasa zong a pek tawn i a ṭha lo ti awk hi a um lem lo. Thilthaan ṭha tuk mi an phunh an ti zong ah, "Nan duhmi a si ah cun va cawk ko u," tiah thin lung thiang tein a ti tawn hna. A sinnain amah lungtho tein nupi le thil cawkpiak le, mah te hi naa tlak deuh lai, hei ti te hna cu a hmang bal ve lo. Cu caah cun Iangte nu cu a thil ngeihmi vialte cu an pa thawnglawng tein a si ko nain, a hawi le nih thil thuam kong an ceih lio ah khan ceih awk a ngei ve lo, a hngar ngaingai hna. Va ṭha nih cun a nupi le kha an mah le an ngeih tawk tein thil thar le thil ṭhaṭha tete zong an cawkpiak tawn hna.
Nu cu an phun hrimhrim in a nenno mi le a derthawmmi an si caah dawt le bochan awk, cepkengtu an herh zungzal. "Kan nih kan pa cu khual lawng a tlawng lengmang i, kan thlavai a kiang tuk," tiah an ti tawn "ka maw te nan nih nan pa cu, lai a hlumh caan te tel ah nan sin ah an umpi hna. Kan mah kan pa ko hen ta, chun ni tang lam ahcun a phung a si ko, zan hrimhrim ah inn a ṭin kan hngal bal lo," tiah an ceih tawn. Cu caah nu hna nih an va le i umpi zungzal le an pawng te kilhkamh zungzal hi an duh bikmi a si ti hi va ṭha nih cun a philh bal lo.
Pa a tam bik cu nupi an ngeihnak in thlathum hnu cun, an nupi a si lo mi nu paoh hi a dawh dih le duhnung deuh in an hmuh dih hna an ti. Cu caah ngaknu dang len te hna he an hmang tawn. Kan chim cang khan innchung le nih cun a tumtlang tein ngeih rakduh cio a si caan chungkhar rawh ralhnak a chuah ter tawn ti hi vaṭha nih cun hrial aa zuam zungzal.
Nu pi le hi coka rawlchuang ding lawngah an si lo. Va le caah hawikom ṭhabik le zei lei paoh ah a bawmtu ding a si, "Nu le va, lei le ha an ti bang lei le ha hmanh aa seh sual tawn i nu le va zong a caan caan ahcun i sik pah le i lunghnawrh pah phung a si ko. A sinain vaṭha cu, a nuar a fawi lo. Nu hlan ah a thin a hung bal lo. Na nupi khi, "Mah ruang hna thinhun cu," na ti hlan paoh khi cu a thin a hung rih lo ti hi vaṭha nih cu philh awk a si lo.
"Va ṭha cu nupi le caah an si i, Pa ṭha cu Ram caah an si, "Sihmanhsehlaw va ṭha si lo in cun pa ṭha zong sikhawh an si lo i, va ṭha ziaza cu pa ṭha ziaza zong a si ve. Ram a nuamh lo ah cun uktu hna an ṭhat lo caah a si ve. Cucaah cun chungkhar pakhat uk ning cang le ram pakhat uk ning cang zong cu a lam a khat ko. Zeizong kongah ṭha tein tlaihthiam a herh. Va ṭha rian hi a men te lo.
Nu hna an vui hram a tamnak bik cu. "Kei tham cu a keden ah kawpmi hnawm ceo ah pei a ka ruah ko cu, zeihmanh a ka chim duh bal ṭung lo, tihi a si bik tawn. Cu caah zei kong paoh innchung le he ceih ṭi lengmang ding a si kan ti cang bang khan, lahkhah kan chuah ka zong ah innchung le sinah a dih lak in chuah pi hmasa dih hnu lawng ah chungkhar lungtling tein hman thiam awk a si. Lahkhah karh hmuh caan zong ah innchung le sin le Pathian sinah lunglawmhnak bia chim zungzal awk a si. Nu a cheukhar cu an va le lahkhah hmanh theihpiak lo mi hna le, leibia zeizat kan ngei, phaisa zeizah kan khon" ti hman a thei lo mi an um tawn. Hihi pa san tlaih lo bia si lo in pa ṭhat lo le din lo bia a si, nu hna nih an mah lawng an um caan te ah, "Aw… ka va nih hin mah tluk in dah mu a rak ka dawt…" ti hi an hngalh khawhnak tiang in tuah awk a si. Nu cu Arti bantuk an si. Thiam thih tein tonghtham an herh.
Va ṭha cu innchung tang rian bawmh zong an hmang. Pa cheukhat cu tappi rian a simi paoh cu nu rian lawng te ah ruah a si tawn. "Zei ti hang dah kan so hnga," tiah awi hlemmam te in nu nih van hal zongah, "nan mah ti paoh tah nan so ko, mah hoi hna cu pa pi celh ding a si lo" tiah an ti tawn hna. A si ning te ah cun, "Kei cu mah bantuk kha ka duh, hawi zeitin dek nan ruah cio," tiah ruahnak i bawmh awk a si.
Nu hna an khua caan a rat caan zongkhi va le nih theihpiak ding a herh, an ti. Zei cah tiah, hi lio caan ah khin an va le an duhnak hna a zor, an ngan a dam lo, an lu a fak an tawk le an paang hna a fak i an um ṭha a nuam lo. Hal zongah an chim duh fawn ṭung lo. Cu tikah zeicahdah mah ti a um tu khi a si hnga tiah leh rul cham lo tein, a damlonak kha theih piak in ṭha te in thlopbul ding tu a si. Nu nih hin dawt le hramh hi an tlaihchan tuk hringhran.
Veikhat cu, nu le va an um i, an nu cu meh a tuahnak ah a kut namte in a ah sual. A thi a chuak thluahmah an pa nih a va zoh i, "ziah mah ti tai tai cun na ah i, siinn ah va kalpi zokzok, a por sual lai tiah a ti. Cu ti a ti tik ah cun, an pa bia cu namte ah nakin a fak deuh in a theih. An pa nih cun a dawt tuk ko, a por sual ahcun harnak a si lai. Siinn kal pi awk a si, a ti tik ah a hman ko. A sinain minung le kan i komhnak ah hin a hman le a dikning bang hin a si kho tawn lo. An nu duhnak ahcun, ka thi hna hi van ka hnawh piak seh law, a tuam zong a mah nih van ka tuam seh ti a duh deuh. An hawi leng pa nih a thawh i, khoi tuam chung u sih, faktuk in pei naa ah hi a ti i, a tuam piak tikah, "E…ka hawi le va vial mah tluk i mi hramh an hman," a ti i, a hngar ngaingai.
Nupi le nih hin va le cu, an hna ngamtertu a daw tu hna, a fim bik tlangtlak thiambik, le bochan awk tlak bik ah an ruah hna. Va ṭha nih cun mah bantuk nu pi le ruahnak hi an hlen bal hna lo. Pa cheukhat nih cun innchung tang dawtnak le tuahsernak vialte hi nu rian lawng te ah an chiah i, "na rian a si, na tuah awk a si, na tuah lai," tiah an ti tawn hna. A sinain va ṭha nih cun, "Cu ngai cu nangmah lawng na ba tuk maw? Ṭhu rih law bia nuam hna chum ta rih usih, a ti tawn. Dorathy Dix nih, "Pa hna nih rianṭuan an i zuam tluk in le chungkhar khuasaknak an ruah tluk in an nupi le lungtlinnak le dawtnak an i zuam lo mi hi ka khuaruah a har," tiah a rak ti. Bia ngai a si, nu an lung a lawmh tik lawng ah hin ngakchia zong an tha a nuam i, chungkhar zapi nuamhnak a um.
Nu hna nih an duhbikmi le an i lawmhnak bik cu, aw nem tein chim thiam le, kan dawt tuk ti nak hi a si.
Conell University ah W G. Mathar, Jr. nih ngaknu 433 bia a rak hal hna i, an va ding ah an bik mi phun pa cu, a tanglei bang hin achang tete in a si.
- Thluak ṭha mi.
- A thianghlimh mi.
- Ngandam mi.
- Bochan awk tlak mi,
- Nunṭhami, mihramh thiammi,
- Ngaknu lei ah a thianghlim mi,
- Hawidang biachim mi zong ruahzia a thiam ve mi,
- Nu le pa hnatla,
- Mi ṭuan,
- Bia ruah kaa thaw mi
Catialtu Rev. Carson Hniar Kio Tuanbia rel ding ah hika hi click chih te.
EmoticonEmoticon