NUPI ṬHA
"Ram ṭha sernak ah nu ṭha hun ka thlak"
"Kan lai phungthluk ah, nu pi velh awk dar khuang cumh awk," tiah an ti. Hlan lio ahcun nu cu khuazei ram paoh ah minungnak niam deuh ah an rak ruah hna.
Nu hi thilri khan ah chiah an rak si. Kan mah laimi i kan hman ning hna kan zoh tikah nu hna nih an mah nawl in an duh i thimnak nawl an ngei lo i, an duh zong lo zongah an va ding cu an nu le an pa le nih thim piak an si.
Cu caah hlan lio ah cun tumco timi hna hi an rak sunh sak ngai i, thil har ngaingai ah an rak ruah. Cu lawng a si lo, nu hna cu an man lak ciammam te in zorh an si rih. Cu caah kan pupa nih. "Nu thlam cu zorh chaw hen pei an si ko cu," tiah an ti tawn.
Hi lawng hi a si rih hoi lo, nu hi zeihmanh khua khur khah kho lo le santlailo rumro i an ruahnak hna zong hi, "Nupi bia in bia tlu hlah. Siapi ki in lam tlo hlah." Ti le "Nupi fimnak tikhur ral a kai lo," an timi te hna hin kan hngalh khawh.
Kanmah laitlang lawnglawng ah a si lo, Mirang ram te hna zongah nu cu Parliament cuhnak ah me thlak nak nawl hmanh an rak ngei lo. Englang ram ah nu nih methlaknak nawl an ngeihnak cu 1928 kum lawnglawng khan nu nih fakpi in an taih hnu lawngah, nawl an hmuh.
Judahmi biaknak zongah nu cu Pathian he biakamnak an tuah kho lo, ti a si. Biaceihnak zung zongah an kal kho lo i, Tlangbawi zong an si kho lo.
Budhism kan zoh ṭhan nu cu zei tluk an ṭhat le an din, an i zuam zong ah Pathian an si kho lo, pa lawng an si kho, tiah an zumh fawm. Kan ni khrihfa lei kan zoh ve tikah, a hrambik in kan chim ahcun, Genesis 2:21-24 ah J caṭialtu pawl nih, Pathian nih pa a ser hmasa nak le Nu cu pa hnakruh in ser mi a sinak kan hmuh.
J catial umtu ning ah hin nu hi panak nauta ah an chiah. A sinain Gen.1:26 ah P caṭialtu pawl nih Pathian nih nu le pa tiah tam pi a kan ser, nu zong hi panak nauta hlei an si lonak kong kha a ṭial ning a si. Hi hi a tuchan Bible thiamsang deuh pawl nih an pom deuh ning an si cang.
Sihmanhsehlaw tuchan vawlei fimnak a karh hnu ahcun nu hi pa bantukin a thazang nih a tlinh ahcun, khamhnak a um ti lo. Nainngaizi lei hmanhah ramngan pipi hruaitu hna zong nu an si ko hna.
Abiana ah, Indian ram Prime Misnister Indira Gandhi le Isreal ram prime Misister Golda Meir te hna, Sirih Linca ah Kumara Jungka, Bangaladesh ah Shaik Asinan, Pakistan ah Benazir Buto, Philipine ah Korizon Akuino te hna zong hi Misnister a rak ṭuanmi an si ko. Russia ram zong ah nu pakhat thlapa tlawnnak tiang a kal.
Hi bantukin vawlei cung nu hna nih ram hruaitu pipi le thlapa hmun a tlawngmi an um tikah hin kan nih laitlang nu hna zong Darkhuang cumh i cumh awk le til le va bang zorh chaw lawng i hman lengmang ko rih hi, chan kan hnu tuk cang lo maw?
Nu hna zong nih mah bantuk nautat cu i ngaih peng awk a si ti lo i, pa zong nih nu hna an man he a si lo ah kan lai nu hna hi man ngei le sung lawi te in kan hman khawhnak hnga pumpak cio kan rian ah i chiah awk a tlak cang lo maw?
American President Lincoln nih "Zei bantuk mi hmanh sining law ka nu cung ah hin lei tampi ka ba," tiah a rak ti. Ralbawi Nepoleon nih "Ram ṭha sernak ah nu ṭha hun ka thlak ko," tiah Pathian sin ah thla a rak cam ve.
Cucaah nu hna hi tappi khurchung rawlchuan tiang lawng hi an thil ti khawhnak a si lo i, kan ram pumpi ca tiangah nu hi bia pi ngaingai an si nak hi philh awk a si lo.
Ngaknu hna an donghnak cu nu tung sinnak a si. Ho ngei lo sai, va ngei lo nu, a ding lo mi phungki, zung ngei lo bawi, bawi ngei lo sal le ki ngei lo caw cu an i tlak lo, tiah kawl nih an ti.
An i thawh ṭhan i, "Ṭa cu pahra hmanh ngei sehlaw va a ngei lomi nu cu, pakpalawng a si," tiah an ti ṭhan. "Va ngei lo ahcun nunnak hi pakpalawng a si, ka va le ka fa le hna le tiah daite le nuam tein kan um khawhnak ding ahhin cun ka zeizong te hi liam dih le pek dih ka duh ko," tiah France ram Baisikup nu minthang bik, Sophia Loren, a mui dawh nak nih an inn chungkhar nuamhnak ti lo cu zeipaoh a tei lomi a um lo, an timi hna nih hin a rak ti.
Nu nih va an hun ngeih tikah rian a lim tinak si lo in, rian tu hi a chap chin lengmang deuh. "Chungkhar khuasak ahcun nu hi biapi kan si," tiah Churchill nupi nih a ti bang, nu kip nih, hmailei khuasaknak ding kong hi va an ngeih hlan tein an rak i timh cia a herh.
Chungkhar kan timi cu luatnak a si lo. Thing kan put tikah kan liang kan i thlen tluk ceo te khi a si. Sihmanhsehlaw ṭih awk cu a si lem lo. Nu le pa hi hmunkhat te i kan um ahhin a nuam bikmi a si i, laksawng sungbik tele fa he hung um ahhin nunnak tling mi cu a si.
"Nu cu ngeih ah a ṭha lo, ngeih lo ah a ṭha lo, komh ah a har, komh lo ah a har." an ti bang nu hi va le ca ah hnangam tertu, lunglawmh tertu hawikom ṭha bik an si nain, va le caah ngaih a chiat tertu le lung a fah tertu bik zong an si fawn.
Ram cu a teinak in a uk a har deuh an ti bang, va zong hi a ton nak in a uk a har deuh ve. Nu hna zangfak ngaingai an sinak cu zeitluk hmanh in a va cu daw in a zawn ruat len ko hmanh sehlaw a va duhning a si lo ahcun zeihmanh man a ngei lo.
Cucaah nu hna caah a herh ngaingai mi pakhat cu, va le duh mi hngalh piaknak a si. Hngalh lomi zawtnak caah si a um lo an ti bangin duhnak hngalh piak hmasa lo ahcun lungton khawh a si lo. London khua i aa ṭhium thar an i hngaih piak lo caah a si, tiah an ti.
A caancaan ahcun pa cheukhat cu hmurhmul meh zuam lo in, thil thur pi he an um tawn. Khi tik zong ah khin sullam a ngei ve ṭhiamṭhiam. "Semsuam pi, zoh na chia tuk ai," tiah sawi hlah.
"Thaizing cu kan chung tling tein hmukhat te ah kan i pum lai,… khoi… na hmurhmul hna kha in met ning kaw, ti zong kan sat piak i a kholh zong keimah nih kan khoih lai.," tiah nem te in nupi ṭha nih cun an ti tawn hna.
Va le hi cawnpiak an duh tik hna ah nupi ṭha nih cun; a lunglawmh caan te ah khin, "Na ka dawt ahcun… kei cu mah ti um khi ka duh, mah bantuk na um ahcun ka ngaih a chia tuk…" tiah aw nem tein an ti tawn hna. Shakespear nih, "Nu ṭha aw cu a thlum, a nem i, toidor a si zungzal," tiah a ti.
Dr. Snedd nih " Na nu hi a mui hlan tein ka rak duh cang ka ti tawn kha, voikhat cu thlalang awng pawng ah ka dir i, aw ka theihmi te cu, vanmi aw thawng ko a lo, a tu tiang hin ka hna thlam ah a cuang zungzal.
Cu thawk in dah kaw na nu hi duh hram ka rak i thawk cu," tiah a fanu sin ah a cawnpiak. Cu caah nu hna caah cun aw nem cu biapi ngaingai a si.
Va le cawnpiak tikah, "Na pa hawi khi zoh hna ngat, na ning a zak maw?" ti si lo in, "ka dawt, ral ring tein um aw nang cu kan zumhtuk ko nain minung kong cu chim khawh a si lo, na um kal lai zong hi hung ka chim ta lengmang.
Kei cu nangmah ti lo cu a hohmang dawtmi zong ka ngei ti hna lo i, daw tu dang le bochan awk zong ka ngei ti hna lo… nangmah nih pakhatkhat na ka can tak sual ahcun kei ca ahcun nunnak zong hi man a ngei ti lo… " tiah nu ṭha nih cun an tu tawn hna.
Nu ṭha ziaza le aw nemnak hi va le cung lawng ah a si lo, va le um lo kar i hawi leng an rak caan zongah a herhmi a si.
/wall-murals-happy-family.jpg.jpg)
"A nih tham cu duh tlong si kaw zeitik a ṭin lai zong kan thei lo," an leh hna ahcun, na va na upat lo nak langh hlei ah, hawi leng caah thanuam lo ngai a si. " Aw… ṭhu rih u, zeidah a herhmi a si? A ṭin zong a rak ṭin deng ko lai.
Tu kar cu mah tihin ka rian a tam a ti i, inn hmanh ah sau to mui a hmu lo, nan hngah khawh lo ahcun, a herhmi ca te tal in ṭial ta u law, a ṭin tikah ka rak pek te lai… cu ngai cu… nan nih voikhat len ah zei bia hen … rak kan leng ṭhan te u mu… " ṭiah nu ṭha nih cun an ti tawn hna.
Pa vialte nih nu ṭha cu an duh cio. A sullam cu nu nih hin a va kha a nun chungah a biapi bik ah a ruah awk a si. Nu ṭha nih cun a fa le a pa le a nu nak in a va kha a dawt deuh.
Nu ṭha nih cun a va duh mi paoh cu tuah piak a zuam na in, nangmah caah dah kaw a si ti hi tampi a chim bal lo i, a va nih rian a bomh lo nak kong zong tampi a ceih bal lo. Nu nih hin khuaruahhar ti khomi an taksa chungah a ummi te hi zeitik hmanh ah philh awk a si lo.
Pa a cheu cu zeihmanh ruat lem loin, duhnak paoh ah vah, tlai hnu pi te hna zong ah ṭin an hmang tawn. Hi zong hi a cawnpiak a fawi ko. "Aw… a tu maw na ṭin, khua zei ah dah mah cancan cu lennak te na va hngalh, kan um a rak har tuk cuta, saudeuh na kan len tak ah hin cun ka um kho hrimhrim lo, Keimah hrimhrim nih kan ngai tuk,…
ngakchia zong nih ka pa sinah kal u sih an ti, ka pa a ṭin lo ahcun kan it lai lo an ti i, tlawmpal chung te na um lo hmanh ah hin kan awlok chong in vansang kan rak lam," tiah nem tein ti ahcun va le nih khua zei an kalnak hmanh ah mah aw thlam te cu a cuang zungzal i, lamhlat an liam tak thiam ti hna lo.
Chungkhar pakhat chungah pa cu lu bik a si bantuk in, kan pumsa chung i, kan lu he aa lo. Nu cu a changtu a si caah hngawng a si kan ti lai. Lu cu zeizong khua ruattu le a uk dihtu a si na in hngawng nih a duhnak lei paoh ah a mer khawh ṭhiamṭhiam.
Cu bantuk cun nu nih pa cu a duh paoh in a hman khawh ko chungkhar a rawh ahcun nu nih a tlaih zia a thiam lo caan a si. Fa le an rawh ahcun nu san tlaihlo a si i, an rawl a ṭam ahcun pa santlaih lo a si.
Nu le va khuasaknak i, hrial awk a har bikmi le thangchiatnak a chuah lengmang cu, cingla rual chan lei in a si bik. Kan lai phungthluk ah "nu ṭha lo nih rual phing, nu pi ṭha nih rual pum" tiah a um. Nu pi ṭha nih cun u lo zong ka u, a ti i, nau lo zong ka nau a ti, cing lo zong ka cing a ti i, la lo zong ka la a ti, hna.
Nupi ṭha nih cun a va innchung hna, a va nih a thlauh len zong an a duh lo i, a thenh, a pek hna. Amah lungtho tein a va cingla ruahchan sin ah Ks. 100/- a pek hna ahcun Ks. 200 hmuhnak ding in a va pa nih rian a ṭuan, ti hi nu pi ṭha nih cun an philh bal lo.
Na cing ti dek maw? Chungkhar hlawhtlinnak a dawntu kong kan ṭial lio ahkhan, a pahnihnak a biapi bik mi cu, "Nu pi le nu" (pi) te hna na si ka ti cang kha. Nu tam pi hna nih ralrin awk an hngalh lomi cu, an nu le pa sinah an i kep tuk tawn.
Nu le va cu pum hnih lungkhat si awk a si i, an kar lakah zeihmanh chiah awk a si lo. Chungkhar hrilhfiah kan ṭial lio ah, "Ṭhitumhnak cu hawi dang vialte hlawt riangmang in nu le pa can saupi hmun khat um ṭinak a si" kan ti cang kha.
Nu ṭha nih cun a va hrihruai le a mah hrihruai kha a duhdanh bal hna lo. Nu pi cu an tor ko nain nupi ṭha cu an har, an ti. Nang cu nupi ṭha si i zuam ko.
Nu hna caah hin chuan khin thiam zong a herh ngaingai. Ngapih chuan hmanh cawnpiak lo cun a thaw lo, an ti bang nu hna nih hin a ning cang tein rawl chuan khin cu a thiam awk a si. Sinum pawl chuanmi le nu pi chuan piakmi cu va le caah a lo hrimhrim lo.
Adonghnak bik ah ralrinnak kan pek duhmi hna cu, Thil cu cawk khawh a si ko nain va cu cawk khawh a si lo caah veikhat te na va na thlau ahcun a hmuh ṭhan a fawi hrimhrim lai lo. "Fa pakhat uk cu a fawi te ko nain, va pakhat uk hi a fawi hrimhrim lo" ti hi zei hmanh ah philh citcet hlah.
Catialtu Rev. Carson Hniar Kio Tuanbia rel ding ah hika hi click chih te.
EmoticonEmoticon