Salm 33
Thangṭhatnak Hla
1Miding vialte hna,
BAWIPA nih a tuahmi
thil ruangah i lawm tuah u;
amah a nawl a zulmi vialte hna,
amah cu thangṭhat tuah u.
2Tingtang in BAWIPA cu thangṭhat
tuah u,
hri hra ngeimi tingtang in
thangṭhat u.
3Hla thar in thangṭhat u,
dawh ngaiin hri hra tingtang cu
tum u law fakpi in hla sa u.
4BAWIPA bia cu biatak an si,
a ṭuanmi rian cu zumhawktlak
an si dih.
5BAWIPA nih dinnak le ṭhatnak cu a duh;
vawlei cu a fekmi a dawtnak in
a khat.
6BAWIPA nih a nawlbia in van khi
a ser hna,
ni le thlapa le arfi khi a bia in
a ser hna.
7Rili vialte kha hmunkhatah
a pumh hna;
a thukmi rilipi cu thil khonnak inn
chungah a khumh hna.
8Vawlei vialte, BAWIPA cu ṭih tuah;
vawleicung mi vialte hna,
BAWIPA cu ṭih tuah u.
9Bia a chim i vawlei cu a hung um,
nawl a pek i zeizong vialte
an hung chuak.
10Miphun dang nih tuah
an i timhmi kha
BAWIPA nih pakpalawng ah a canter i
tling kho lo in a umter hna.
11Sihmanhsehlaw amah khuakhanmi cu
zungzal in a hmun i
amah timhmi cu zungzal in a fek.
12An Pathian ah BAWIPA a simi
miphun cu
lunglawmmi miphun an si,
BAWIPA nih a mi ah a thimmi hna cu
lunglawmmi an si.
13BAWIPA nih vancung khin
a run kan zoh i
minung vialte hi a kan hmuh dih.
14A uknak hmun khin a run kan zoh i
vawleicung mi vialte hi
a kan hmuh dih.
15Kan ruahnak vialte hi amah sermi
an si dih i
kan tuahmi vialte cu a hngalh dih.
16Siangpahrang nih a ral a tei hna cu
ralkapbu ṭhawngmi a ngeih caah
a si lo
ralkap nih a ral a tei cu a thazaang
a ṭhawn caah a si lo.
17Ral teinak caah ral tuknak rang hi
san an tlai lo,
a nganmi an ṭhawnnak nih
a khamh kho hna lo.
18BAWIPA nih amah a ṭihmi cu
a zohkhenh hna i
a fekmi a dawtnak aa bochanmi cu
him tein a umter hna.
19Thihnak chungin a khamh hna i
mangṭam tlun caan ah a nunter hna.
20BAWIPA cu kan i bochan,
amah cu a kan bawmtu le
kan phaw a si.
21Amah thawngin kan lung aa lawm i
a min thiang cu kan i bochan.
22Maw BAWIPA, nangmah cu
kan in bochan caah,
a fekmi na dawtnak cu
kan sinah um ko seh.
Hi salm cu biakinn chung i aa pummi mibu nih an sakmi hla a si tiah ti a si. Pathian cu a kilvengtu hna le khamhtu a sinak kha a langhter. Pathian nih sernak rian a ṭuannak le minung tuanbia i bawi a sinak kha a lang i ṭhen thum ah hi salm cu ṭhen a si. Ṭhen khatnak cu Bawipa bia a si i ṭhen hnihnak cu Bawipa lungthin cheuhnak a si i ṭhen thumnak cu Bawipa nih a mit in a runvennak hna kha a si. Biadomhnak le biakilhnak cu tlangbawi nih a chim tawn i a chungbia (body of the psalm) cu aa pummi mibu nih sak a si. Babilon sal taan hnu ah phuahmi hla si dawh a si i Isaiah pahnihnak lungput zong kha a lang ngaingai (caang 8,10,13-14; Isa. 46:10; 51:6,8). Asinain Israelmi nih an i ruahchanmi cu miphun teinak kha si lo in rawl khim tein an hmuh nakhnga le himnak runvennak an hmuh nakhnga ding hi a si. Miding le lungthin ṭha mi hna cu Bawipa mi an si i lungsau tein Pathian bawmhnak kha an hngah tawn.[1]
Caang khatnak: Miding vialte hna Bawipa chungah i lawm tuah u tiah biahram a hun domhnak kan rel khawh. Hi lawmhnak phun ahhin Pathian cu i lawmhtuknak in amah thangṭhat tik ah a au in au ding phun khi a si (cf. Slm 20:5; 92:4; 145:7). A caan caan ahcun hi lawmhnak aunak aw hi ngaihchiat lio caan i ṭah aw bantuk zong a si kho i (Ṭah. 2:19) Pathian sin lungthin bungh in i apnak phun zong a si kho (1 Siang 8:28). Hika i miding mi hna asiloah lungthin a dingmi hna tiah a hun timi hi salm hla chungah hin hmuh lengmang a si i sakhuami hna nih Pathian an thangṭhatnak ah hmanmi biafang a si lengmang (Slm 15, 24); hi bantuk mi hna cu Pathian mithmuh ah thil hmaan thil ding thil ṭha a tuahmi hna kha an si (Deut. 6:18, 12:25, 21:9). Bawipa nawl a zulmi hna nih amah thangṭhat awk a si kha a hun langhter.[2]
Caang hnihnak: Ring-awn thilri vialte in Pathian thangṭhat ding kha a hun chim (tc. Slm 150). Tingtang tiah a hun timi ahhin hlanlio Grik miphun hna sunpar lio chan i hmanmi tingtang (atu i guitar bantuk si lo in, kawl holh cun sawng timi kha) phun kha a si (lyre) i Josephus nih cun hri hleihnih a si tawn a ti. Hika caang ahhin cun hri hra ngei tingtang in Pathian an thangṭhatnak kha a langhter. A zei a si hmanh ah salm caṭialtu nih a hun chim duhmi cu Pathian biaknak thangṭhatnak ahhin ring-awn telh in thangṭhat a sinak kha a langhter duhmi a si.[3]
Caang thumnak: Pathian sin i lawmhnak biachim, hla thar in amah thangṭhatnak a si (Slm 40:3; 96:1; 98:1). Kut le aw hrinhrim kha hmunkhat te ah Pathian an thangṭhat ṭi ding a si. Tingtang le hla thar in fakpi in Pathian sin ah lawmhnak in a au in an aunak kha a hmanthlak cu a si.[4]
Caang linak le caang nganak: Pathian a tlin tuknak kan hun rel khawh. A bia cu biatak a si i zumhawktlak a si, dinnak le ṭhatnak a duh i vawlei caah a tuahmi thil nih zeitluk in dah a dawtnak hi a fian ti kha a langhter.[5]
Caang ruknak: Genesis Dal khatnak i sernak tuanbia kha biazai in a hun hlawi ṭhanmi a si i Israelmi hna nih hin Pathian nih zeizong vialte a ser ahhin pakpalawng sinak khan (creatio ex nihilo) a bia in sermi vialte hi a hun umter dih ti kha an zumhning a si. Arfi hna khi minung phaak khawh lomi ah an um sihmanhsehlaw anmah a sertu hna cu Pathian a si. Vanmi nih sernak kong an chim si lo in nika, thlapa le arfi hna nih Pathian kong kha an phuan (cf. Biaceihtu 5:20; Slm 147:4; Isa. 40:26, 45:12 le Slm 103:20). 'A nawlbia in a ser hna' ti tik ahhin Bawipa hmur le ka in a hung chuakmi bia kha a si i nawl peknak bia phun kha a si.[6]
Caang sarihnak: Rili vilate tiah hika i a hun chimmi hi vawlei cung i rili hna ti kha si lo in van kuai cung i a ummi ti (Gen. 1:7) kha an si, vawlei hung langh ding in van tang i a ummi ti a ṭhen mi kha si lo in (Gen. 1:9) le Rili sen an tanmi rili phun (Ex. 15:8) zong kha si lo in van i khuaruahhar tuk in a khonmi ti kha an si. Ti thol chungah a khumhmi hna bantuk a si (cf. Job 38:37) i a thukmi rilipi cu thil khonnak inn chungah a khonmi bantukin a khumh hna (cf. Slm 135:7; Jer. 10:13; Job 38:22). A thukmi rilipi ti tikah hin Babilon pawl nih tuanphung an i ngeihmi rili pathian Tiamat cu Israelmi Pathian Yahweh nih a tei ti kha an zumhmi cu a si.[7]
Caang riatnak le caang kuanak: Minung nih a sining a hun i zoh i a pawngkam sermi thil vialte a zoh hna tik ah Amah thawngin an si dih ti kha a hun hmuh tik Pathian ṭihzahnak kha hun ngeih lo awk ṭha a si lo. Minung bia menmen le Pathian bia cu an i dang hrimhrim ko. Vawlei vialte nih Bawipa cu an ṭih awk a si a ti. Pathian biatak nih cun thilnung vialte kha a hun ser hna i an cungah nawl a ngei i cucu Salm caṭialtu zong nih Pathian cu Sertu a si kha a hun langhter, amah nawl a ngai ding kan si kha a kan fial.[8]
Caang hranak le hleikhatnak: Miphun hna cu Pathian nawlngeihnak tang ah a ummi an si dih. Sernak le zohkhenh kilvennak hna hi Pathian nih rianṭuannak le tinhmi a langhtertu an si. Amah i a timhmi cu zeihmanh nih a tuaitam in a hnokter kho lo; Amah a ṭihzahmi hna caah thazaang a peknak hna cu zeihmanh nih a kham kho lo.[9]
Caang hleihnihnak: Thluachuakmi miphun tiah a hun chimmi hi Israel miphun kha an si. Hi vanṭhatnak dirhmun hi Pathian nih a serpiakmi hna a si. Amah nih a thimmi miphun tiah a hun chim tik ahhin Pathian le a mi hna an i pehtlaihnak kha a hun chim duhmi a si i cucu Deuteronomy ṭialtu nih an uar ngaingai mi a si. Pathian thimnak kha siangpahrang cungah si lo in miphun tu ah a si i cu miphun cu Pathian nih ka ta a si tiah a timi cu a si (Slm 65:4). Amah Pathian nih cu a thimmi miphun cu a ro, a thilri aa ngeihmi bantuk ah a ruah i cu bantuk miphun cu mi lunglawm an si ti kha salm caṭialtu nih a hun langhtermi a si (cf. Slm 28:9; 105:11).[10]
Caang hleithum in hleinga tiang: Pathian cu vawlei ngeitu nih vawlei a hei ngeih i a zohkhenh setsai lomi bantuk a si lo; Amah cu vawlei cung i thil a cangmi vialte a thei-hngal dihtu, neih tein a zohkhenhtu a si. Sertu a si bantukin an dihlak cungah nawl a ngei i a uk i a hmuh dih cikcek hna. Van a ṭhutnak hmun asiloah a uknak hmun in a run zoh hna a ti tik ahhin a hramthlaknak hmun in a hun zoh hna, a siangpahrang ṭhutdan in a hun uk hna tinak kha a si. Caang hleinganak zawn ahhin a holh umtuning ah Pathian nih a thuamh hna a hun timi ahhin an lungthin ruahnak vialte a hngalh piak dih hna ti he a sullam aa khat. Minung a sertu Pathian nih minung lungthin le ruahnak le an cawlcanghnak vialte cu a hngalh dih i cucaah an sining dihlak cungah bia ceihnak nawl a ngei ti kha fian khawh a si. [11]
Caang hleiruk le hleisarihnak: Hi caang hna ahhin hlanlio raltuknak kong kha Israelmi hna an biazai ah an rak hmanmi kha a hun lang ṭhan. Ralkap le an ṭhawnnak hna nih teinak taktak an chuahpi lo, harnak ton taktak tik ah bochan awktlak an si lo a ti. Pathian lawnglawng hi an ralkapbu Bawi a si kha an lungkil ah a um zungzal (Ex. 15:1-4). Deborah hla zong nih a langhtermi cu siangpahrang hna le an rangtum ṭhawngṭhawng hna nih an doh, an tuk ko nain Israel Pathian nih teinak cu a hmuh a ti (Biaceihtu 5:19-22). Minung ṭhawnnak le Pathian thazaang cu zeitihmanh in cuaithlai ṭi awk a si khawh lo zia kha salm caṭialtu nih a hun langhtermi cu a si.[12]
Caang hleiriatnak le hleikuanak: Pathian a ṭihzahmi tiah a hun chimmi ahhin khuaruahhar in Pathian dawtnak kha dir buin a zohmi hna cu ti zong in lung pem khawh a si i hi bantuk mi hna cu Pathian biakamnak le a fekmi a dawtnak kha aa bochan i Pathian zohkhenhnak cungah a pum aa pemi hna kha an si. Pathian cu an upat i an ṭihzah. Thihnak le mangṭaam chungin Pathian nih a luaṭer hna; caantawi damlonak chungin luatnak sawsawh kha si lo in Pathian he a thukmi pehtlaihnak nun ngeih kha a chim duhmi a si.[13]
Caang kul in kulhnih tiang: Bawipa cu kan i bochan a hun ti tik ah hin Amah cu kan thlarau nih a hngah ti in a holh umtuning ahcun kan rel khawh i a sullam cu kan lungput, ruahchannak le, zumhnak le a cung i nawlngaihnak ahhin aa hngatchan tinak a si. Hi bia he aa ralchanhmi cu Salm 106:13 ah khan kan rel khawh i Pathian lungthin cheuhnak kha a hngak lo i a rianṭuanmi vialte a philh colhmi hna kong kha a si. Pathian cu a bawmtu hna le an phaw a si (Deut. 33:29; Slm 115:9-11). Cucaah Amah thawngin an lung aa lawm (Slm 27:3); amah cu an zumh i (Ex. 20:2; Slm 9:10) a min thiang cu an i bochan (Slm 20:1). A donglomi a dawtnak cu an i bochan i an caah a ṭha chin lengmangmi dawtnak a si (Slm 26:3; 51:1).[14]
[1] IB, 172-173.
[2] Anderson, 260-261.
[3] Ibid.
[4] Oesterley, 211.
[5] Barker, 834. Pathian dinnak, zumhawktlak a sinak, zaangfah velngeihnak, le duhdanh a ngeih lonak hi vawlei ah a khat, cucu salm caṭialtu nih a zumhnak tehte a khaan mi cu a si; Oesterley, 212.
[6] Anderson, 262-263.
[7] Ibid.
[8] Weiser, 292.
[9] Barker, 834.
[10] Anderson, 264-265.
[11] Ibid.
[12] Word Biblical Commentary, Psalms 1-50, 274.
[13] Ibid., 275.
[14] Anderson, 267.
Credit: Rev. Dr. Lal Pek Lian Facebook
(Amah (Rev. Dr. Lal Pek Lian @ Church Pastor, IBC) nih Salm Hrilhfiah a kan ṭialpiak cuahmah lio ah zapi rel khawh ding in a post mi chung in tår chinmi a si.)
EmoticonEmoticon